RIJKDOM

We hadden geen mooie zomer, de parasol bleef ingepakt. Stel je voor: een zonnige dag, de nieuwe auto vol gepakt, kinderen op de achterbank, de wereld op z’n mooist en dan een kettingbotsing. Gelukkig alleen materiële schade, even geen strand, even geen nieuwe auto, even geen materiële voorspoed. Het leven staat plotsklaps stil.
     De hele wereld lijkt zo’n ervaring te hebben ondergaan. Plotsklaps trokken begin oktober donkere wolken samen, niet de unieke wolkenmassa’s van Nederlandse schilderijen, maar een wereldwijd fenomeen van de VS tot China. We werden één in deze crisis, afhankelijk van elkaar voor een oplossing. De olympische spelen in Beijing en de crisis laten ons zien dat we steeds meer één wereldbevolking vormen ongeacht kleur of rijkdom.

     Dat maakt ons verantwoordelijk om zorgvuldig om te gaan met de aarde, onze medemensen en de natuur. Klimaatverandering lijkt naar de achtergrond te zijn verdwenen, maar de financiële crisis leert ons dat alles met alles samenhangt; armoedebestrijding, klimaat, recessie. We moeten de economische welvaart delen met anderen op deze wereld. Gelukkig is er hoop, vorig jaar lag Amerika dwars op de klimaatconferentie in Bali, terwijl alle andere landen hun verantwoordelijkheid namen, nu wil Obama met Steven Chu als minister van Energiezaken het voortouw nemen.
     Het draait om veiligheid geven en vertrouwen. Vertrouwen in de elkaar. De afgelopen jaren stond eigen gewin en onverzadigbare zucht naar meer, centraal. De rijken werden almaar rijker, altijd op zoek naar de zoveelste nieuwe prikkel. In die tijd kon belegger en fraudeur Bernhard Madoff floreren en mensen voor miljarden oplichtten zelfs zijn bloedeigen zoons. Hoe ver kun je zakken? De zoektocht naar materiele welvaart heeft plaats gemaakt voor inspiratie, zingeving, kwaliteit van leven, tijd en aandacht. Terugkijkend op onze mooiste, gelukkigste en belangrijkste herinneringen, zijn het vaak niet de carrière of luxe aankopen die tellen. Paul de Leeuw zei het bij zijn 25-jarig tv-jubileum; die flitsende tv- carrière woog niet op tegen het genot van zijn gezin. Echte rijkdom is het hebben van goede relaties en vrienden. Vrienden zijn belangrijker dan geld.
      In tijden van recessie vinden we elkaar en zoeken we zekerheid en traditie. De wetenschap heeft ons inzicht gegeven in onze wereld: de totstandkoming en de ontwikkeling. Het bestaan van het heelal neemt de één als feit aan, de ander viert zeker tijdens deze kerstdagen de geboorte van het Licht. De ‘waarom’ vraag blijft ons bezighouden, vandaar toch de behoefte om samen verhalen te vertellen, thuis, met vrienden, in traditionele kerken of in poptempels. Passend in deze tijd waarin alles lijkt samen te smelten, waarin verschillen in lichaamskleur, geslacht en leeftijd vervagen.
     Passie en inspiratie kunnen ons een betere wereld brengen. Materieel gaat het misschien even wat minder, alles wijst erop dat we als wereldgemeenschap de behoefte hebben om samen op te trekken en liefde te geven. In de geest van  ‘geven is beter dan ontvangen’, hoop ik dat u de komende feestdagen veel liefde mag geven. 

 

PISBAK

Het diner in de Achterhoek begon met een discussie over een nieuw zorgconcept. Innovatieve ideeën kosten geld, dat is in de zorg vaak schaars. In het bedrijfsleven kun je met een goed gesprek van mannen onder vier ogen nog een eind komen, in de zorg werkt dat anders. Mannen hebben sowieso niet de neiging tot dit soort intieme contacten, ze combineren liever praten met doen.
     Hedendaagse restaurants mogen graag hun designcreativiteit loslaten op de vormgeving van de herentoiletten, soms ten koste van de intimiteit. De vormgeving loopt van een spiegelzaal met individuele porseleinen pisbakken, via een brede metalen pisbak op kniehoogte tot een traditionele geëmailleerde pisgoot in de vloer met manshoge geplastificeerde schotjes. In de Achterhoek, zijn dankzij het fotobehang de pisbakken opgehangen aan bomen en kijken dames fotograferend en giechelend mee. Afleidend design, terwijl het eigenlijk gaat om zorgvuldig plassen. 

     Toch is het herentoilet dé ideale setting voor een kort persoonlijk gesprek, zelfs met een onbekende man, met de ogen gericht op de pisbak. In de Achterhoek bleek dat toevallig een gepensioneerde ziekenhuisdirecteur uit Davos te zijn, die deelnam aan een serviceclub, die zich mede inzet voor betere oogzorg wereldwijd. Na de urine daad in het herentoilet en een snel bezoekje aan de tafel van de serviceclub, zag de financiering van het zorgconcept er een stuk zonniger uit. De mannen aan de dinertafel voelden precies aan wat bij de pispakken gebeurd was, de vrouwen konden zich geen voorstelling maken. Voeren vrouwen in zo’n onpersoonlijke lange rij voor het vrouwentoilet, goede gesprekken onder vier ogen?

PERSPECTIEF

Uitkijkend naar de overzijde van het restaurant viel mijn oog op een groot schilderij met de tekst ‘vanaf de maan af gezien zijn we allen even groot’. Mijn blik viel daarna op een jongen aan het andere tafeltje. Als finalist in het tv-programma Op zoek naar Joseph kwam hij iedere zondagavond groots de huiskamer binnen gezongen, aan het tafeltje was het gewoon een jongen met een tenger postuur. Een kwestie van inzoomen.
     Rijdend over een kale Maasvlakte viel de omvang van het enorme schip Hermod niets eens zo op. De twee kranen van dit boorplatform-installatieschip reiken 160 meter boven water, net zo hoog als de Euromast, plus een diepgang van minstens 11 meter. Lopend op het omvangrijke platform vallen de bouten van één van de ankers op, zo groot als de omvang van twee volwassen mannen. Je hebt als klein mensje geen schijn van kans als bij een flinke storm dat kolossale staal vrij spel krijgt.
     Booreilanden staan soms op lange stalen poten van 1,5 kilometer lang, drie keer zo hoog als de hoogste gebouwen ter wereld. Toch is het frezen van elke buis precisie werk, en het installeren een kwestie van centimeters. Te vergelijken met een kapper die vanaf de maan de haren knipt van zijn klanten op moeder aarde. Een technisch wondertje dat tegelijkertijd de gedetailleerde schepping van het heelal in perspectief zet, echt een groot wonder.

EMOTIE

Sommige steden verkopen zich door de sterke emotionele band die hun met hun chauvinistische inwoners met hun stad hebben. Ze zijn trots, maken reclame, raken er niet over uitgepraat. De stad, dat zijn zij. Andere steden proberen met citymarketing hetzelfde effect te bereiken om investeerders, toeristen, studenten en winkelend publiek aan te trekken.

     Tijdens een concert van Andre Rieu aan de andere kant van de wereld, in Melbourne, zwaaide een geroerde man tussen het talloze publiek met een wapenschild van de stad Maastricht. Al in de jaren 80 wist Andre met zijn Maastrichts Salon Orkest harten te breken op de ‘Asselegoonsdaag’, daags na carnaval. Stemmen braken van emotie tijdens het Maastrichts volkslied. Met acht plaatsen in de Australische dvd top tien, heeft Rieu met zijn ontroerende vertoningen een lucratief bedrijf opgezet. Dat hij het bereikt heeft met zijn zoon, dat pure geluk, raakt hem nog het meest. Een marketingdeskundige vatte het nog eens kort samen; een sterk merk raakt je het hart, roept emoties op.

     Toch kwam hij vlak daarvoor met het bewijs dat geen merk kan tippen aan de emotie van puur geluk. Bij de entree van de congreslocatie was hij compleet overdonderd door de onverwachtse ontmoeting, met zijn oude liefje van de middelbare school. Veertig jaar sluimerende gevoelens schoten in een fractie van een seconde met weergaloze snelheid naar zijn hart. Emoties van een echte schoolliefde waar geen merk aan kan tippen, gewoon de herinnering aan puur geluk.

TEMPO

In de geschiedenisboekjes worden de middeleeuwen afgeschilderd als een periode waarin relatief weinig gebeurde. Op de basisschool waren we zo door de jaren tussen 500 en 1500 heen, in tegenstelling tot de Gouden Eeuw of de industriële revolutie. Na een leven van hard werken mogen mensen in de laatste levensjaren uitrusten. Bij de opzet van de AOW, de regeling voor ‘op rust gestelden’ schatte men die periode op een paar jaartjes. Dat is nu wel even anders. Laatst trof ik op de afscheidsreceptie van een gepensioneerde collega zijn nog kwieke vader en zijn nog kwiekere nieuwe vriendin van 93! Ze kenden elkaar nu drie jaar en woonden inmiddels samen. Dubbele vergrijzing, noemen we dat.
     Trendwatchers voorspellen dat de huidige wereldwijde crisis de voorbode is van een nieuwe technische revolutie. We kunnen als hologram overal verschijnen zonder te reizen, lichaamsdelen worden vervangen door nieuwe versies, we gaan steeds later dood. Of gaan we nog wel dood? 
     Tegenover al die virtuele aanwezigheid en technische implantaten neemt de behoefte toe om in kleine gemeenschappen gewoon met elkaar te verpozen, elkaar te ruiken en te voelen. Beelden doemen op van schilderijen met middeleeuwse taferelen. Er gebeurde toen misschien niet erg veel, maar ze leefden wel supermodern.

CHICAGO

Het centrum van Dallas is teleurstellend, de plek van waaruit president Kennedy werd doodgeschoten is de enige bezienswaardigheid. Hotels midden in de stad, omgeven door veel asfalt, de eerste de beste winkel is een ver rijden. Je voelt je eenzaam, ‘ieder voor zich, god voor ons allen’. “God bless America”.

     In de vijfde klas van de basisschool veranderde mijn leven, ik werd volwassener en zou naar de laatste klas gaan. Extra emotioneel, want in dat schooljaar werd de charismatische president Kennedy neergeschoten in Dallas. Ik mocht van de meester in mijn eentje dagelijks (tijdens de les!), een verse ochtendkrant ophalen bij de kiosk in het centrum, een kwartier lopen verderop. Meester Kouwenberg las alle details voor aan een muisstille klas, we voelden ons één in het verdriet.
     Afgelopen woensdag kwam de Metro met een extra bulletin, geheel gewijd aan de overwinning van Barack Obama. De avond daarvoor had hij de presidentsverkiezingen gewonnen en een overwinningstoespraak gehouden in het centrum van Chicago. Centraal in het park staat een groot gespiegeld gebouw. Niet alleen de mensen in het park, ook vele wereldburgers spiegelden zich aan deze charismatische man. De wereld voelde zich een moment één rond een man die de diepste menselijke gevoelens kan verwoorden. 
     De prachtige binnenstad van Chicago was voor even het centrum van de wereld, zoals een centrum dient te zijn, daar waar we in de openbare ruimte samen mens zijn. Dat gevoel waren we een lange tijd kwijt sinds Dallas, dat nieuws is wel een extra krantje waard.

DE 200-STE

Fietsend op de verjaardag van mijn jongste dochter, kwam ik haar naamgenoot tegen. Toeval, want ik zie haar zelden en zij is de enige met die naam die ik persoonlijk ken. Toeval is vaker een onderwerp in deze columns, het valt me op. Zo werden vorige week drie vrouwelijke familieleden getroffen door een tia en lees je in de NRC dat nieuwslezer Philip Freriks was aangedaan door de tia van zijn schoonmoeder. Ander toeval: ik vertel iemand anders te zijn getroffen door de sfeer van Gregoriaanse samenzang en rituelen bij de traditionele katholieke begrafenis van afgelopen week. Blijkt zo iemand vorige week bij de begrafenis van haar vader eenzelfde emotionele ervaring te hebben gehad. Ook opvallend: artikelen over de beurscrisis duiden op een switch van ongeremd materialisme naar bewondering van innerlijke waarden en een switch van het machtscentrum van de VS naar Europa en China, tendensen die in deze keescafécolumns regelmatig geschetst zijn. 
     De eerste “keescafé column” verscheen ruim voordat de weblog hausse op gang kwam. Sportclubs hadden toen nog hun eigen clubblad en internet was nog niet wijdverbreid. Ons bedrijfsintranet was net in de lucht, het was zoeken naar smeuïge berichtjes die de medewerkers zouden stimuleren om gebruik te maken van een nieuw ict medium, ter vervanging van de interne memoblaadjes. 

     Inmiddels verschijnen de Keescafé columns wekelijks met mijn gedachtenkronkels, terwijl de traditionele weblog volgens kenners zijn langste tijd heeft gehad. Volgens mediakenner Loren Feldman kenmerkt de vasthoudende blogger zich door authenticiteit, originaliteit en trouw aan zichzelf. Regelmatig bloggen vereist passie en vasthoudendheid. 

     De huidige kredietcrisis lijkt de wereld te hebben overvallen, maar die ontwikkeling is niet zo toevallig. Maatschappelijke tendensen wezen er al langer op. Het blijft een uitdaging om daar gedachten over te vormen en die via Keescafécolumns te uiten. Toeval of niet.

OVERDAAD SCHAADT

 “Akela wij doen ons best. Wij dip dip dip dip. Wij dop dop dop dop. WOEF!” Bij de scouting leerde je gekke spreuken en je oriëntatie vermogen. Daar heb je vaak geen kompas voor nodig. In Nederland hellen individuele bomen vaak iets over naar het noordoosten en is de schors aan de zuidwestkant groener, omdat de wind en regen vaak uit het zuidwesten komen. Handig bij een dropping; je navigatiesysteem zit in je hoofd.
     Bij het zoeken naar de dichtstbijzijnde betaalautomaat of winkel sla je weleens de verdere weg in. Een mobiele Google maps is dan wel zo handig. Die zit dan ook op mijn nieuwe mobieltje, met nog 40 andere programma’s en 30 instellingen, elk met 15 mogelijkheden en 4 knoppen: zo’n 4000 mogelijkheden in totaal. Na 40 uur prullen heb ik nog niet alles zoals ik het wil. Overdaad schaadt.
     Veel Amerikaanse goederen en invloeden komen via Nederland aan land in Europa, niet alleen de uitwassen van de kredietcrisis. We waren nog bespaard gebleven van de shoppingmalls: immense ruimten tot de nok toe gevuld met spullen. De keuze is zo groot dat je niet meer kunt kiezen. In de VS ziet men nu de voordelen van de kleine middenstander, met alleen de spulletjes die de mensen in de buurt waarderen.
     Een jonge snelle Rotterdamse zakenman wil graag een shoppingmall in Tilburg laten herrijzen, een leuke verdienste voor hem. Net als de financiële wereld geeft hij de garantie dat de plaatselijke middenstand en binnensteden blijven floreren. Alsof zo’n garantie ergens op gebaseerd is. Financiële overdaad heeft ook het realisme van financiële jongens geschaad. Als we iets leren van de kapitaalscrisis is het wel dat tegenkrachten nodig zijn om uitspraken en handelen van zakenmensen in een realistisch kader te plaatsen. Net zoals nu de, door de zakenjongens zo verfoeide, zondagsrust noodzakelijk is om de kapitaalmarkt tot rust te brengen. Rust die voorkomt dat ook de snelle jongens op de Amsterdamse Zuidas straks uitroepen: wij dop, dop, dop, doppen! *)

*) Doppen is Vlaams voor het dagelijks verplicht stempelen van werkelozen op het arbeidsbureau.

BEZETTING

De start van het informatietijdperk viel in de jaren zeventig samen met de sluiting van traditionele fabrieken. De arbeiders verzetten zich hiertegen met bedrijfsbezettingen: ze namen de macht over van werkgevers, die hun werkgelegenheid om zeep hielpen. Uiteindelijk kwamen ze toch op straat te staan, maar wel een ervaring rijker. Hun kinderen wilden ze kost wat het kost een zo’n vernedering besparen, die kregen de kans om te studeren op de universiteit, de start van een glanzende carrière, ‘Een slimme meid is immers op haar toekomst voorbereid’. 
     De bladeren vallen, het is herfst, we maken ons op voor guur winterweer, ook economisch gezien. In 1969 werd de Universiteit van Tilburg tijdens de eerste universitaire bezetting in Nederland door studenten omgedoopt tot Karl Marx universiteit. In de jaren daarna werden diverse colleges Marxistische economie gegeven, met ook aandacht voor de econoom Kondratieff (1892-1938). Hij gebruikte de vier jaargetijden als metafoor voor economische cycli van vijftig tot zestig jaar, waarin periodes van pieken en dalen in de economie elkaar afwisselen. Na de Industriële revolutie (1771), stoom (1875), olie (1908) zitten we thans op het keerpunt van de vijfde cyclu: het informatietijdperk (1971). Volgens Kondratieff volgt op de “zomer” de “herfst”, de ineenstorting van de economie. Heeft hij gelijk dan zit achter de huidige kredietcrisis in de virtuele wereld toch de verwachting dat die zeer wel kan overslaan naar de reële wereld. 
     De man die betrokken was bij de eerste bedrijfsbezetting in 1972 is nog steeds trots op de universitaire studie van zijn zoon. Het leverde zoonlief een mooie baan op bij een van de meest innovatieve Nederlandse bedrijven, van de week hoort hij of zijn zoon in de eerste ontslaggolf meegaat. Over nieuwe bezettingen is nog niet gesproken, dat lijkt een kwestie van tijd. Immers de universitaire bezetters van toen zijn slim en op hun toekomst voorbereid.

PODCASTEN

Ze woont alweer een tijd in dezelfde kamer waar haar vader ook zijn laatste levensdagen in het verzorgingstehuis doorbracht. Mooi toch, die kamer kende ze al, het geeft een goed vertrouwd gevoel. Ze is de eerste officiële klant van de OOGbus. Het is meteen raak, maar dat weet ze zelf ook wel. Haar vader is aan staar geopereerd, dat ze nu zelf staar heeft is geen verrassing. Haar ogen gaan achteruit, maar ze wil haar kinderen niet tot last zijn, dus stelde ze een bezoekje aan de oogarts steeds uit. En dan vandaag al die belangstelling voor haar. Morgen staat ze voor het eerst van haar leven in de krant! Een tweede bewoonster wordt gefilmd voor een podcast, dat laat ze graag passeren. Podcasten, Apple’s en internet, zijn voor haar een andere wereld.
     Podcasten neemt in de moderne wereld een grote vlucht, nu de modernste telefoontjes over filmcamera’s beschikken. Even een filmpje maken en doorsturen naar de website, dat allemaal met een apparaatje niet groter dan vier opeengestapelde creditcards. Geen kabeltjes, geen aparte camera’s, geen verzending per TNT, niets van dat al. Kunnen we al die informatie in e-mails, webpagina’s en ook nog glossy bladen wel behappen? Een beeld zegt meer dan duizend woorden, dus gaan we filmen om nog meer informatie in minder tijd te verspreiden. 
     Mensen zijn meer gericht op beeld dan op spraak. Meer dan 80% van de tekst gaat verloren, we zijn extreem geconcentreerd op non-verbale communicatie. Podcasten zal zich dan ook gaan richten op de wijze waarop we de informatie overdragen, hoe we eruitzien. Hoe komen we over, en krijgen we vertrouwen? Galbraith zei het 40 jaar geleden al: als we minder informatie willen ontvangen moeten we elkaar vertrouwen geven. Een vertrouwd gevoel, daar hebben ze in het verzorgingshuis geen podcast voor nodig.

VERTROUWEN

De bankier met de dikke krijtstreep boezemde tot voor kort ontzag in. Zulke pakken zijn nu ‘not done’, veel te protserig in een tijd dat de krant kopt met “ABN AMRO en Fortis genationaliseerd”. Wie zo’n oneliner een tijdje geleden had voorspeld, werd voor gek verklaard. Mensen kunnen gelukkig niet voorspellen. Veiligheid en vertrouwen waren eens de basis van het bankwezen, maar banken gingen zich bezighouden met financiële producten waar ze zelf niets van begrepen. Dat moest wel fout gaan.
     Fout ging het ook toen de kleinkinderen de achterbank huilden, terwijl opa en oma verdwaasd in het bos op zoek waren naar het zwembad. De kids moesten naar zwemles en de ouders zaten in Spanje. Opa en oma was wijsgemaakt dat ze alleen maar op het juiste knopje van de TomTom van vaders auto moesten drukken, dan werden ze vanzelf naar het zwembad geleid. Het adres, de plaats en de naam van de waterbak, dat was hun allemaal niet verteld. En nu stonden ze bij de trimbaan, ver weg van een zwembad. Vertrouwen in een instrument waar ze zelf niets van begrepen, dat moest wel fout gaan.

     Het terugwinnen van vertrouwen is nu het centrale thema voor de rijksoverheden in de diverse landen. Vertrouwen dat niet in organisaties zit, maar in de mensen daarachter. Het eigen gewin, de onverzadigbare hebzucht naar beter en duurder van de laatste jaren, zal plaats moeten maken voor inspiratie en zingeving. De nieuwste KLM-commercial; ‘een reis vol inspiratie’, speelt al in op het onthaasten en de wens van de klant naar kwaliteit van leven, naar tijd, aandacht en comfort. Eerst maar weer eens het leven proberen te begrijpen, dan komt het vertrouwen vanzelf weer terug.

 

FLIKKERING

Singapore had de primeur met de eerste nachtelijke Formule 1-race. Het blijkt een grote kick te geven om die in het kunstlicht blinkende racemonsters door de warme straten van die altijd zo opgeruimde stad te zien vliegen. De Bling-bling glitterde nog sterker als de koninklijke juwelen in de Tower van Londen. 

     Londen blijft dé stad voor trendy ontwikkelingen, ondanks de grote verschillen tussen rijk en arm. Zeker op een zonovergoten prachtige nazomer dag val je van de ene verwondering in de andere. Een superluxe Rolls Royce voelt wat ongemakkelijk op zo’n schitterend warme dag. Een ideaal moment om even met de Ferrari cabrio wat rondjes te rijden over Picadilly circus en langs Buckingham palace. Publiek genoeg. De felrode Ferrari’s en Bugatti’s blinken in het felle zonlicht. Niet voor iedereen is zulke rijkdom weggelegd, dat hebben ze bij Abercrombie & Fitch goed begrepen. Zonder enige buitenreclame zit de winkel vol met voornamelijk jeugdige meiden. Als je ze kunt zien, want het is pikkedonker, kleine halogeenlampjes belichten de kleren als juwelen in de nacht. De verkopers zijn duidelijk niet alleen op kennis geselecteerd, ook het oog mag wat. Al is het soms moeilijk te zien. Bij de ingang wordt de vrouwelijke hormoonspiegel gelijk al in de optimale koopstand gezet, je kunt op de foto met een glamourjongen met blote torso. Zo eentje, die je alleen van de gefotoshopte bladen kent.
     Volgens de Italiaanse bedrijvendokter Rossi schiet onze kapitalistische wereld geheel door. Verpakking is belangrijker geworden dan inhoud. Van een democratisch evenwicht tussen de ‘have’s’ en de ‘have-nots’ is geen sprake meer. Maar ook de kapitalisten hebben het moeilijk, na het zonnig weekend was het ‘Black Monday’, de koersen donderden naar beneden op Wall Street. Gaan we een donkere periode in de wereldgeschiedenis tegemoet met hier en daar een flikkerend sterretje? Of wordt het tijd de tl-noodverlichting aan te doen, zodat we niet racend ten onder gaan?

DRIELANDENPUNT

Onze snelwegen zijn door de moderne geluidswallen, ANWB borden, belijning, dezelfde auto’s en files slaapverwekkend. Pas na de afrit verandert het landschap en dan kan Nederland best mooi zijn, vooral rond Vaals in het Zuid-Limburgse heuvelland. Routine krijgt jammer genoeg vaak de voorkeur boven het experiment. De weg van A naar B verloopt altijd via dezelfde route, al dan niet via de TomTom, terwijl verrassingen ons zo kunnen charmeren. Waarom de kaart niet eens op de kop gelegd?  Dat levert vaak verrassende resultaten op. 

Muren en grenzen doorbreken doen we toch niet zo makkelijk. Na de val van de muur in Berlijn bleken er ineens twee immens grote academische ziekenhuizen naast elkaar te staan, Charité en Virchow. Nu vormen ze één geheel. In Vaals is het niet veel anders, vanuit de Duitse kant gezien is Vaals eigenlijk de meest westelijke wijk van Aachen, vlak bij het academisch ziekenhuis van Aachen. Je bent er binnen 5 minuten. 
     Belgische Franken, Duitse Marken en Hollandse guldens, het waren lichte obstakels om zo maar even over de grens te gaan shoppen en dan was er ook nog grenscontrole. Het was toen makkelijker om even in Maastricht te shoppen, dan over de grens te gaan. Deze maand is de rijksweg tussen Maastricht en Vaals opgebroken, dus dan toch maar naar Aken. In de oude binnenstad wemelt het van Belgen, Nederlanders en Duitsers. Ze spreken een andere taal maar verstaan elkaar, kopen met dezelfde euro dezelfde kleren bij dezelfde winkels. Al die verschillende mensen blijft toch boeien. Behalve die Duitse braadworsten, die mogen we blijven blokkeren.

PAALDANSEN

De natuur is vaak een bron voor een sportieve actie: over beekjes springen, zeilen en skiën. Sporten is van alle tijden. In het oude Griekenland was sporten, naast oorlogsvoeren, een mogelijkheid om roem te behalen. Alleen de populariteit van een sport wil in de loop der jaren wel eens veranderen. Sporten komen en gaan. In de 16e eeuw speelde het Franse hof het ‘Maliespel’, waarbij een houten bal met een ‘maille’, een flexibele stok van taai hout, in zo weinig mogelijk slagen naar een doel werd geslagen. Van het ‘Maliespel’ is niets meer over, alleen Utrecht heeft nog steeds z’n statige schaduwrijke Maliebaan. Veel van dit soort lanen in het buitenland zijn chique winkelstraten geworden (the Mall).
     Epke Zonderland schoot vanwege een te oud handschoentje tijdens de olympische finale helaas van de rekstok, een echte gymnastische sport. Een ‘echte’ sport is natuurlijk ook olympisch. Wat nu een sport een echte sport maakt is wat vaag. Als je een rekstok een kwartslag draait, is het ineens geen olympische sport meer, maar is het paaldansen geworden. Ook daar heb je inmiddels professionele beoefenaars die verder gaan dan een erotische act en een olympische sport willen worden.

     De toename van orkanen in het Caribische gebied en de golf van Mexico geeft veel ellende op Haïti en andere eilanden. De extreme winden zorgen ook voor nieuwe ‘sporten’ zoals horizontaal gestrekt aan een lantaarnpaal hangen. Of paaldansers straks ook tot dit soort standjes in staat zijn is afwachten, daar heb je wel een sterke windturbine voor nodig. Strak zittende sportkleding is dan wel vereist. De natuur zorgt voor nieuwe sporten maar of naturisme zo snel een sport zal worden is te betwijfelen.

ELITE

Nu goed onderwijs steeds belangrijker wordt in een opkomende kenniseconomie (waarin schaarste centraal staat), kon je erop wachten: in ’t Gooi is de eerste privé basisschool in Nederland geopend, een klasje van vier kinderen. De kinderen worden al jong rijp gemaakt om zeggenschap en macht uit te gaan oefenen, een succesvolle toekomst vol rijkdom tegemoet. Allereerst moeten de ouders wel jaarlijks € 12.000 meebrengen voor deze exclusieve scholing.

   Elitevorming is van alle tijden soms meer, soms minder zichtbaar. De Britse en Franse elite toonden zich altijd al duidelijk met kastelen, jachtpartijen, uitgebreide hofhoudingen en speciale kostscholen. Het waren jongens die geboren waren om te heersen en daartoe ook op de wereld zijn gezet. De financiële barrières naar het gewone volk werden hooggehouden, men trouwde binnen de eigen kring en het bestedingspatroon vereiste veel kapitaal. 
    Volgens wetenschapper Tom de Booij is de economische en politieke macht in Nederland altijd in handen geweest van elites. Vroeger bestond die uit Nederlandse landadel, die in de 16e en 17e eeuw een geldinjectie van koopmannen nodig had om het hoofd boven water te kunnen houden. Tot eind 20ste eeuw was de elite verenigd in hun Nederlandse sociale en zakelijke afkomst. Hun financiële instellingen waren nauw met elkaar verweven via participaties in elkaars aandelenkapitaal. De Nederlandse toplaag is altijd een typische handelselite van kapitaalkrachtige koopmannen geweest. Handel vraagt om een 'open' cultuur. Ogenschijnlijk vermengt deze elite zich makkelijker met de maatschappij. Na de rumoerige jaren zestig verdween de elite wat naar de achtergrond: de prinses trouwde met een burgerjongen, geld werd minder belangrijk.
     Zo’n privé schooltje wekt de schijn dat een deel van de elite zich weer wil onderscheiden. Of zijn dit slechts uitwassen van de ‘nouveau riche’? Want de echte elite heeft idealen en weet de waarde van hun eigen privileges in twijfel te trekken. Ook het gewone volk moet trots leren zijn op zichzelf te, op eigen kracht zich te verheffen lukt ze niet. Voor die kennis is een idealistische elite nodig. Schaars zal die kennis blijven, daar zorgt de elite wel voor.

PARASOL

Als het om het weer gaat hebben velen last van een slecht kortetermijngeheugen, een soort “weerdementie”. Mooie dagen vervagen snel zodra het weer omslaat. Je zit zo weer in een sfeer alsof het nooit goed is geweest en dat blijkt vaak toch mee te vallen. Deze zomer kwam het grijs je van alle kanten tegemoet bij het verlaten van Rotterdam CS: grijze kantoren, grijze stoeptegels, grijs beton en continue grijze lucht boven je. De grijze pakken van het aanstormend managementtalent vallen daarbij geheel in het niet, alleen de fleurige uitdossing van de eerstejaarsstudenten van de kunstacademie beurt de mens wat op.

     Ook een trieste zomer voor de toerisme industrie. Zeker voor boeren in het Zeeuwse land is het niet makkelijk met die regenval, dalende teeltprijzen en een belabberde bezetting van hun boerderijcamping. Doordat wij als consumenten de groenten zo goedkoop mogelijk in ons winkelwagentje willen stoppen, betaalt Albert Heyn er niets meer voor. Uien, wortelen, aardappelen, het levert allemaal niets meer op. Dankzij die te goedkope groenten kunnen we sparen voor een zonvakantie, in het buitenland.

     Gelukkig voor de Zeeuwen is de ‘r’ weer in de maand en worden de mosselen aangevoerd. Maar ook met de mosselen loopt het niet lekker, alleen de Oosterschelde kreeft lijkt nog een aantrekkelijk bron van inkomsten. De bodem van de Oosterschelde ligt bezaaid met flinke kreeften. Wat kokend water, een beetje mayonaise en je bent binnen 10 minuten klaar. Afgelopen weekend kon je ze, lekker Bourgondisch, buiten in de zon op peuzelen. Toen we de parasol wilden uitklappen bleek die nog op zolder te liggen; de hele zomer niet nodig gehad, zo beroerd was de zomer van 2008. Zo’n parasol helpt tegen de zon, soms ook tegen de opkomende dementie.

BLAUW OF GOUD

Tijdens mijn weekendfietstochtjes komen diverse hardlopers voorbij. Niks bijzonders gezien het enorme aantal individuele sporters op deze aarde wereldwijd. China, een land met ruim 1,3 miljard inwoners, organiseert de Olympische spelen. Honderden miljoenen mensen keken rechtstreeks naar de fabelachtige opening in Beijing, een zeer indrukwekkende, uiterst perfect geregisseerde show met duizenden deelnemers. Toch voerden alle performers hun eigen show op. Ook de hardloper die al hangend in de lucht de vlam ontstak, was een individu.

     Hardlopen is niet altijd alleen een sport, het kan ook een levensreddend middel zijn om te ontsnappen aan bedreiging. Voor Lopez Lomong in Darfur gold dat wel zeer extreem. Hij vluchtte hardlopend als ontvoerd jongetje uit een rebellenkamp naar Kenia, zag op een kleine zwart wit-tv Michael Johnson olympisch kampioen worden en werd daardoor totaal begeesterd om nog harder te lopen. Uiteindelijk kwam hij in New York terecht en werd Amerikaans staatsburger. Bij de opening van de Olympische Spelen was deze in Soedan geboren jongen de trotse vlaggendrager voor het Amerikaanse team, een bijzondere individuele overwinning in deze overvolle wereld.

     Sport verbroedert, de olympische gedachte brengt alle individuele sporters samen in een vredige en liefdevolle omgeving. Tijdens de trainingen en toernooien ontluiken ook liefdes, al is dat niet altijd succesvol. Op weg naar goud worden soms ook blauwtjes opgelopen, ook op weg naar Beijing.

OUDERDOM

Namen onthouden is niet mijn sterkste kant, ezelsbruggetjes helpen soms wel. Zelfs de namen van mijn eigen kinderen haal ik soms door elkaar. Niet alleen ouderdom veroorzaakt geheugenverlies, volgens de Groningse hoogleraar Douwe Draaisma (De heimweefabriek, 2008). Nu de babyboomers ouder worden, neemt de belangstelling voor ouderdom toe. Daarnaast stijgt de levensverwachting en krijgen burgemeesters het druk met het aflopen van de verjaardagpartijtjes van honderdjarigen. Ook al worden we ouder, we herinneren vooral onze jeugdperiode (het reminiscentie effect). Naarmate we ouder worden herinneren we deze periode intensiever, terwijl het geheugen juist afneemt.

     Na je zestigste komen spontaan herinneringen naar boven, wat voor steeds meer mensen een prikkel is om hun levensverhaal te schrijven. De Bulgaarse oogarts Sava Riaskoff schreef zo’n lijvige autobiografie, Tussen twee werelden. Riaskoff is voor en tijdens de oorlog in Oost en Midden-Europa opgeleid tot arts en tot eind 1987 oogarts in Het Oogziekenhuis Rotterdam. Hij ziet herinneringen als bergtoppen boven een zee van mist.
   Wat we zijn vergeten is mistig, wat we nog wel weten, onze herinneringen, zijn geen dossiers die in de loop der jaren niet veranderen van inhoud. Het zijn hedendaagse belevingen over in het verleden opgedane ervaringen. We kijken met de ogen van vandaag, naar de gebeurtenissen van gisteren. Onze herinneringen gaan via associaties. Hoe beter we associëren hoe makkelijker we onthouden. Ezelsbruggetjes en associaties zijn voor namen niet makkelijk te bedenken en vergeten we ze daarom makkelijker.
    Terugkijkend op ons leven liggen in onze jeugd de mooiste en belangrijkste herinneringen, daar weten we het meest van. De tijd daarna lijkt van minder belang. Het bracht Oliver Sacks ertoe, ondanks diverse eredoctoraten en een glanzende carrière, één zaak belangrijk te vinden voor de beoordeling van zijn leven: ben ik een goede zoon geweest voor mijn ouders? Eerst maar eens minder vaak de namen van mijn kinderen door elkaar halen.

DE GROENE WEDUWE

Mijn vader weigerde steevast om van mijn moeder een ‘groene weduwe’ te maken. Aan de overkant van onze wijk werd luxe villawijk gebouwd en hoewel hij daar als lokale makelaar best had kunnen wonen wilde hij pertinent niet verhuizen. Hij zag te veel dat mensen daar gingen scheiden, de man was altijd op stap om geld te verdienen en de vrouw vereenzaamde omgeven door groen, als een ‘groene weduwe’. We bleven in de vijftiger jaren wijk wonen, de andere wijk is nu één van de tien rijkste buurten van Nederland. 
     Regelmatig fiets ik door die chique wijk, hoge bomen en grootse villa’s. Geen zorgen meer in de ‘Goudkust’, puur geluk zou je denken. De groene weduwe en haar man lijken echter nu behept met een ander syndroom. Volgens Manfred Kets de Vries (NRC, 5-7-2008) is hier sprake van het Wealth fatique syndrome, het rijkdom-moeheid syndroom. De rijken worden almaar rijker, een bootje begint tegenwoordig bij 12 meter. Men wil steeds meer en meer, maar wordt gelijk moe van de rijkdom, de hebzucht. Met tien miljoen miljonairs in de wereld wordt het ook moeilijk je nog te onderscheiden. Er is altijd wel iemand rijker dan jij. De rijken vervelen zich, hebben ze geen passie en toch veel geld, dan dreigt gevaar bij het zoeken naar spanning, cocaïne of risicovolle uitstapjes komen dan in beeld. 

     Echte rijkdom is, ook volgens Kets de Vries, het hebben van goede relaties en vrienden. Vrienden zijn belangrijker dan het bezit van geld. Boris Becker had dezelfde ervaring: meermaals Wimbledon tenniskampioen, superrijk en superheld van Duitsland en toch ongelukkig. Hij sprong uiteindelijk niet uit het openstaande hotelraam maar ging terug naar zijn geboortegrond, heeft zijn schoolvrienden opgezocht waarmee hij jaren geen contact meer had gehad. Mijn moeder woont als echte weduwe nu alweer jaren aan het randje van de goudkust in een flatje, maar heeft nog dagelijks haar sociale contacten in en buiten de wijk. Al blijft die geldelijke rijkdom altijd trekken, dit keer had ze weer geen prijs met de staatsloterij.

HET KIND IN ONS

Als een kind zo blij was mijn schoonvader met het artikeltje in het clubblad over zijn sportkleding. Er goed uitzien wordt steeds belangrijker. Alles om ons heen is vormgegeven, volgens Lidewij Edelkoort, trendforcaster en voorzitter van het college van bestuur van de Design Academy Eindhoven. Van mobiele telefoon via blauwe fles Spa Reine tot sport outfit is ontworpen.
     Typerend voor onze tijd is dat alles lijkt samen te smelten, grenzen vervagen tussen jong en oud, actief en passief, alles loopt in elkaar over. De vliegtuigmaatschappij Air France/KLM gaat ook in treinen, Virgin zelfs ook in gezondheidszorg. Disciplines, informatie, ritualisering, entertainment en design smelten samen tot één beleving. Volgens Lidewij wordt deze ‘fusionele maatschappij’ de norm, waarin zelfs het onderscheid tussen man en vrouw vervaagt. De man en vrouw die samen een derde androgyne persoon willen worden. Van de week baarde een heterofiel zijn eerste baby. De is er al.
     Leeftijd wordt minder belangrijk en niet meer als begrenzend ervaren; alle aandacht voor het kind in de volwassene, de primaire gevoelens. Je mag als een kind zo blij zijn in de beleveniseconomie. De zorg aan kinderen wordt zo goed vormgeven dat de ouderen om dezelfde soort bejegening vragen. Iedereen wil toch wel even het gevoel waar je als kind zo van kan stralen. Een onzinnige gedachte? Waar en tijd geleden een man van 83 jaar gewoon heel oud werd gezien, is mijn schoonvader in 2008 een fitte senior die na een uurtje hardlopen in het bos in een kort broekje wordt geïnterviewd over de kledinglijn, als een kind zo blij.

DE BLOK

Twee keer per jaar zit studerend België massaal in de blok: middelbare scholieren en studenten hoger onderwijs trekken zich weken terug om van vroeg tot laat te stampen voor hun schriftelijke en mondelinge examens. Vooral die mondelinge toets door de hoogleraar maakt dat vele studentes er in hun kokerrokjes en witte bloesjes, er extra charmant uitzien. Presentatie is immers ook belangrijk. Na de blok wordt massaal de huur van de kamers opgezegd en wordt verhuisd. De verhuizing van mijn oudste dochter sluiten we af met een pilsje op een zonovergoten terras. De eerste burger van de stad Leuven, de heer Louis Toebback, ziet het vanaf het bordes van zijn zeer fraai middeleeuws gedecoreerde stadhuis allemaal eens rustig aan. Voor de Nederlandse tv-kijkers is Louis de Vlaamse politicus die de ‘ollander’ wegwijs maakt in de Vlaamse politiek. Even later discussiëren we met hem over Leuven, zijn optredens in de Hilversumse studio’s en de relatie tussen Leuven en Antwerpen. Al snel ontspint zich een interessant gesprek vol met historische feiten en kolderieke wetenswaardigheden. Zelfs is hij niet te beroerd om de weg te wijzen naar een Italiaans restaurant. Buitenlandse politici zijn gewend om zieltjes te werven, één voor één, dat vereist presenteren en indruk achterlaten.
     In Rotterdam komt de plek van burgemeester Opstelten vrij. In paginagrote advertenties worden mensen opgeroepen te solliciteren. De kwalificaties worden sterk beïnvloed door de tekortkomingen van de huidige functionaris: de stad heeft behoefte aan een man van het volk. In de rest van de wereld worden burgemeesters direct door de burgers gekozen, in Nederland weten we het zoals zo vaak beter. De gemeenteraad stelt een maatschappelijk geheel juist profiel op. Het lijkt allemaal heel transparant en democratisch. Uiteindelijk wordt in achterkamertjes en tenslotte in de ministerraad op basis van de partijverdeling tussen de grote steden uitgemaakt wie burgemeester wordt. Zullen we de eerste burger straks al keuvelend aantreffen op de Coolsingel? Weinig kans want Nederlandse politici lijken geblokkeerd als ze zich onder het volk begeven. Presenteren aan en onder het volk moet je leren door het te ervaren. De nieuwe eerste burger van Rotterdam zal nog stevig moeten blokken om te ‘ontblokken’.

EUROPA

Mooier kon Guus Hiddink het voor de Nederlanders niet maken, het verlies van Nederland tegen Rusland. De Russen hadden eerder dit jaar ook al succes op het Eurovisiesongfestival, ‘And finally Russia twelve point, La Russie douze points’. Al jaren lukt het Nederland niet meer door te dringen tot de halve finales en finales van de EK’s en Eurovisie Songfestival. Het liedjesfeest is de jaarlijkse graadmeter voor de politieke ontwikkelingen in Europa. Nederland speelde in de beginjaren een grote rol. Corry Brokken zong Nederland in 1957 met ‘Net als toen’ naar de eerste positie, terwijl ze weken daarvoor nog kousenverkoopster was in een Bredaas warenhuis. Ten tijde van de Koude Oorlog won Nederland viermaal (1957, 1959, 1969, 1975). Daar bleef het bij. Sinds de val van de muur maken steeds meer landen weer deel uit van Europa, vooral landen uit Oost-Europa. Vooral de nieuwe landen bereiken de finale. De slechte resultaten op het Europees Songfestival worden vooral toegeschreven aan het nationalistisch stemgedrag van de ‘nieuwe’ deelnemers, daarvan kan bij de EK’s geen sprake zijn. Toch staan Turkije en Rusland in de finale.

     Dat Nederland geen hoofdrol meer speelt op het Europees Songfestival, noch in de politieke arena, komt niet door het nationalistisch stemgedrag. De macht in Europa verschuift terug naar het historische machtscentrum. Het Europa van nu is weer bijna het Europa van de 18^e en 19^e eeuw. Het zwaartepunt lag toen in het Midden- en Oost- Europa. Daar lijkt het weer terug te keren en Nederland komt in de periferie te liggen. Songfestivals en EK’s zijn indicaties voor de wijzigende politieke verhoudingen. Hoopvol is dat Brussel de hoofdstad van Europa is en blijft. In de 19^e eeuw was Brussel onder koning Willem I de hoofdstad van Het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden. Het huidige Nederland en België vormden één staat. Was de gezamenlijke organisatie van de Euro 2000 wat dat betreft een voorbode voor een politieke ontwikkeling?

     We krijgen misschien geen twaalf punten meer, maar we zitten wel vaker op of dicht bij de plek waar de punten verdeeld worden. Guus Hiddink is trainer/coach van Rusland, zo kan een Nederlander de punten in ieder geval verzilveren in harde valuta. Grote kans dat de Nederlandse fiscus daar ook nog iets van ziet, want Hiddink kan misschien wel makkelijk winnen van Nederland, leuker zal de fiscus het niet voor hem maken.

WATER ADEL

Een belevenis is het wel, een feestje bij vrienden thuis in een watertoren. Veel ronde ruimten met hoog boven je een lege bak, het vroegere waterreservoir. Een koninklijk bezit. Zo'n woning zou eigenlijk wel iets zijn voor Willem-Alexander, onze Waterprins, een watertoren als paleis. De toekomstige koning heeft wel een neus voor belangwekkende zaken die in het verschiet liggen. Overal ter wereld borrelen immers waterproblemen op. Zo probeert China na de zoveelste aardbeving met alle macht rivierbeddingen te maken om spontaan gevormde stuwmeren leeg te laten lopen.
     We hebben in ons land niet alleen een waterprins maar ook vijfentwintig dijkgraven, iedere regio heeft dit soort water-adel. In tijden van dreigend overtollig water komen ze in actie. Als de dijken doorbreken hoeft het water maar 80 cm hoog te staan in je kamer en je krijgt geen raam of deur meer open, dodelijk opgesloten in je eigen nieuwe zwembad.
     Helder zoet water is in veel werelddelen een schaarser goed dan olie, wat zelfs tot wateroorlogen leidt. Misschien wordt het zelfs zo schaars dat ieder Hollands huis naast de zonnecellen, straks een eigen waterreservoirtje krijgt, waardoor we allemaal Watersheiks in de polder worden, gelijk allemaal van adel.
De bezitters van zo'n watertoren zijn dan veruit de rijkste Watersheiks. Dit was vast niet het laatste feestje, want immers noblesse oblige.

BENZINE

Olie bijvullen bij de pomp is geen pretje meer. De olieprijs stijgt tot recordhoogte, de winsten van de olieboeren schieten de lucht in. Slecht voor de bloeddruk van autorijders die zich daar vreselijk druk over maken. Toch blijven we tanken. Wel krijgen we op het tankstation meer ruimte tussen de pompen, want die wanstaltige SUV bakken zijn helemaal uit de mode. Dat slurpgedrag kan zelfs de nieuwe rijke niet meer betalen. Je kunt benzine sparen door zonder omwegen direct van A naar B te gaan. Dat geldt vreemd genoeg niet voor de luchtvaart, die maken continue te veel kilometers. Vliegtuigen moeten vaste routes volgen wat zo’n 10 % extra kerosine kost, daar kan heel Nederland acht maanden van autorijden. Door nationale regels vliegen toestellen omwegen; de EU zou zieltjes kunnen winnen door de automobilist wat gratis benzine te schenken als ze erin slagen de vliegtuigen kortere banen te laten afleggen.

     Onze pomphouder heeft de bui van stijgende brandstofprijzen al jaren geleden zien aankomen. Brandstofverstrekking is allang zijn hoofdtaak niet meer. Het is een volledig winkelcentrum geworden met verse broodjes ook op zondag, een lange Wok a Go-Go counter plus een volledig gesorteerde supermarkt. Inmiddels doet ons tankstation ook dienst als geneesmiddel distributiepunt. Zo snel de olieprijs stijgt, zo hard daalt immers de prijs van de pil. Dalende prijzen vereist een groter marktaandeel om je omzet te behouden dus beconcurreert de apotheker zijn collega’s via de pomp. Olie en cholesterolverlagers in één service pakketje. Kan de hartpomp wat tot rust komen bij de drukke benzinepomp.
Texaco-tankstation 'Nard Thijs' in het Brabantse Bakel pakt het wat heftiger aan, zij verkopen sinds een tijdje vibrators, kinky handboeien, condooms en andere seksspeeltjes aan de pomp. Daar zit tenminste voldoende marge op. Eenmaal in de smeer, altijd in de smeer.

INTERNET VAKANTIE

De winkels zijn nog gesloten als ik ’s ochtends naar het treinstation fiets, slechts één winkelier is al vroeg uit de veren. Fluitend zet de eigenaar van het reisbureau zijn reclamebord buiten, nagenietend van de verkiezing tot beste vakantiewinkel van Nederland. Zijn winkelnering neemt de laatste tijd flink toe, tegen de verwachting in, want online kun je immers kiezen uit talloze aanbiedingen en gelijk inchecken. Vakantiegeluk blijkt toch wat minder makkelijk door de klant zelf te regelen via internet. Al surfend zoeken mensen avond aan avond naar de ideale vakantiestek. Vakantie is immers voor velen hét hoogtepunt van het jaar. Maanden van tevoren wordt daarnaartoe geleefd. Alles wat het dagelijkse leven niet biedt moet dan in die éne reis worden goedgemaakt, een prachtig uitzicht, flink veel leefruimte en een groot zwembad met altijd vrije ligstoelen. Na lang zoeken is die fantastische emotionele belevenis niet te vinden er mankeert altijd wel iets aan de gevonden locatie. Ten einde raad schuift men dan toch maar aan in de rij bij het reisbureau, die regelen wel iets en dwingen de klanten soepeltjes tot een keuze.
     Ondanks al die internetinformatie sta ik toch enigszins ongerust 70 km voor de luchthaven in de file. Valt de vakantie nu al in duigen? Gelukkig lost die file op. In Granada liep het anders; ik had mijn vrouw beloofd om via internet van te voren kaartjes te boeken voor het Alhambra, ik was het vergeten. Dom,dom,dom en niet goed voor het huwelijk. Dus stonden we daar ’s ochtends vroeg, met ruim 1.000 mensen in de rij voor de resterende 500 kaartjes. De tocht langs de afgrond van ons huwelijk duurde in totaal 2,5 uur, met iedere stap namen de terechte verwijten aan mijn adres toe en liep de spanning tussen ons verder op. “Nog 100 kaartjes te vergeven” klinkt uit de luidspeakers, met nog enkele mensen voor ons en een tweede onzichtbare rij aan de andere kant van het muurtje. Met de laatste kaartjes op zak, lijkt het huwelijk toch gered, en kunnen we de Moorse schoonheid aanschouwen. Vakantiegeluk is soms toch via internet te regelen.

TRANS MONGOLIË EXPRES

Wensen zijn er om vervuld te worden. De één droomt van een lange reis, de ander wellicht van rijkdom. Mijn collega maakte zijn droom waar en reisde met de Trans-Mongolië Expres van Moskou naar Peking. Deze legendarische trein volgt tot Oelan-Oede de route van de Trans-Siberië Expres en buigt daarna af richting Mongolië. Twee weken ‘kedenk-kedenk’ van Moskou via Jekaterinenburg, Oeralgebergte, Baikalmeer, Ulaanbaatar in Mongolië naar Beijing. Als je tenminste op tijd instapt en het cyrillisch een beetje beheerst.
     Opvallend genoeg vervullen de Russen de wens van menig Nederlandse treinreiziger, ze rijden altijd precies op tijd, ook op dit traject van duizenden kilometers. Ze rijden wat minder frequent dan in Nederland, maar de Russen hebben dan ook zo’n 85.500 kilometer rails te onderhouden. En in Russische treinen heb je altijd een zitplaats, bij de NS niet een vanzelfsprekende luxe, want deze week kon ik weer twee keer lekker “hangen” in de coupé.
     Op mijn zolderkamer ligt in een kistje nog een heel dik pak papier, familiebezit, Russische spoorwegobligaties uit de negentiende en vroeg twintigste eeuw. Van generlei waarde, hoogstens als curiosa of behangpapier, sinds de spoorwegmaatschappij in 1917 werd genationaliseerd. In één klap verloor de familie het hele vermogen. Het Russische Staatsspoorwegbedrijf RZD gaat echter opnieuw naar de beurs en gaat aandelen ter waarde van € 16 miljard uitgeven. Zou toch aardig zijn als ze de oude investeerders iets zouden teruggeven? Worden we toch nog een beetje rijk. Of die wens uitkomt? De RZD gaat ook een belang nemen in Deutsche Bahn. In hetzelfde kistje liggen nog diverse biljetten van Eine Million Mark, van het Reichsbankdirektorium Berlin uit het inflatiejaar 1923. Soms moet je willen dat bepaalde wensen niet vervuld worden.

VERBONDEN

 

Oudenbosch is een mooi alternatief voor wie niet naar Rome kan om in de echt verbonden te worden. In dit West-Brabantse stadje staat een indrukwekkende kleine replica van de St. Pieter van Rome, compleet met alle pracht en praal die daarbij hoort. Een ideale trouwlocatie voor volkszanger Frans Bauer en zijn vrouw Mariska. Hun huwelijk was een waar sprookje, voor de moeder van Frans jammer genoeg deels overschaduwd door omvangrijke veiligheidsmaatregelen. Die hedendaagse veiligheidsmachine had haar veel te ver weggehouden van haar zoon, waardoor ze te weinig van de pracht en praal en haar verbondenheid met het bruidspaar had kunnen genieten.

     Mijn eigen huwelijk, toevallig deze week net 25 jaar geleden, was totaal anders. Het waren andere tijden, je trouwde zonder pracht en praal, zelfs de trouwringen ontbraken. Die zijn er uiteindelijk wel gekomen. Na 25 jaar ben ik toch omgegaan en heb deze week trouwringen aangeschaft als openlijke uiting van onze lotsverbondenheid. Tussendoor even aan de vingers geschoven, wel zonder pracht en praal, trouw aan de eigen generatie.

WOLKEN

Nederlandse meesterwerken van de schilderkunst hangen wereldwijd in de beroemdste musea, vaak te herkennen aan de typisch Nederlandse wolkenluchten. Want als we ergens uniek in zijn, dan zijn het wel die wolken. Ons wisselvallige weer leidt niet alleen tot veel wolken, het weer is daardoor ook vrij onvoorspelbaar. Vandaar alle aandacht voor de weersverwachting. Dagelijks spitten we de weerpagina’s door in de krant, kijken en luisteren naar de diverse weermannen en -vrouwen en internetten op weeronline.nl en andere weersites. Op stap gaan zonder een blik te werpen op buienradar.nl is vragen om een nat pak. Het KNMI is daarbij hét instituut, ook de club waar we massaal op foeteren als het weer weer eens tegenvalt.
     Het succes van een buitenevenement hangt in Nederland sterk afhankelijk van het weer. Zon of regen maakt een wereld van verschil. Zo viel het meerdaagse Jazzfestival in Breda net in de omslag van koud, nat weer naar stralend zonnige dagen. Lege terrasjes in het begin tot een overbezette terrasjes aan het eind. Zon, licht, warmte, muziek, alcohol en de eerste rokjes, topjes en blote basten; het festival was nog nooit zo succesvol.
     Het KNMI blijft zijn kennis uitbreiden, want over wolken is nog veel onbekend. Ze zetten een wetenschappelijke studie op, maken een planning en investeren in ballonnen, helikopters en waarnemers. Maar juist als ze klaarstaan voor metingen, is er dagenlang geen wolkje aan de lucht, ook de meesters van het weer laten wel eens een steekje vallen. Worden zij ook eens lekker teruggepakt met tegenvallend weer. Het volk geniet echter van het prachtige weer, niet binnen in het museum maar buiten, van prachtige levende schepsels. Lekker even in de wolken.

 

FLEXIBEL

Charmant als zij is probeert Maria van der Hoeven, minister van Economische Zaken, ons land op te stoten in de vaart der volkeren. De kredietcrisis, de vergrijzing en de opkomende economieën in Azië vragen volgens haar om actie, we moeten langer gaan werken, neen zeggen de bonden het draait om flexibiliteit. Zit die flexibiliteit wel in onze Nederlandse genen? Dat valt te betwijfelen. Op het Filmfestival van Cannes kreeg de Mexicaanse Regisseur Reygadas de juryprijs voor zijn nieuwste film Stellet Licht. Hij portretteert een streng religieuze gemeenschap, de Mennonieten, nazaten van de Friese priester Menno Simons, levend rond 1540. Binnen deze hechte gemeenschap lijkt de tijd te hebben stilgestaan. Ze spreken daar in Mexico nog steeds een soort Nederlands en houden strikt vast aan eeuwenoude sobere tradities, keihard hardwerkend en sober.

     Bianca deed zondag in St. Willibrord haar eerste communie. Een katholieke traditie, een stuk vrolijker dan bij de Mennonieten. Bianca mocht de jurk van haar dromen dragen, een prinsesje zijn. En veel cadeaus ontvangen zoals een fiets, horloge, laptop en Wii's. Haar foto’s zijn speciaal gemaakt in de Efteling, de hele familie krijgt na de mis een grootse maaltijd voorgeschoteld. Het mag wat kosten in deze afgesloten dorpsgemeenschap in Brabant. Dat doen ze al jaren, ook voor deze gemeenschap geldt dat er veel mag veranderen in deze wereld, deze katholieke familietraditie niet, een vanzelfsprekendheid voor de Willibrorders. Net zo vanzelfsprekend dat ze daar altijd keihard kunnen werken en fietsen.

     Het lijkt erop dat de bonden het nog knap moeilijk gaan krijgen als ze de Nederlandse flexibiliteit gaan roemen. Of zijn deze hechte, minder flexibele en hardwerkende gemeenschappen juist de uitzonderingen die de regel bevestigen? Dan kan van der Hoeven het nog knap moeilijk gaan krijgen om ons aan de 40-urige werkweek te krijgen. Komende Mei-maand kan ze haar slag slaan, dat is haar maand. Mei- Maand = Mariamaand, dat is al eeuwen zo.

TROTS

De Duitse cultuur is veranderd, de Duitsers zijn veranderd. “De Duitsers worden minder Duits” las ik onlangs in de NRC. Toch hebben ze moeite trots te zijn op hun land. Bondskanselier Angela Merkel sluit zich aan bij die trend en heeft haar onopvallende Oost-Duitse verschijning van weleer inclusief bloempotkapsel onlangs vervangen door een opmerkelijk laag uitgesneden avondrobe. Zij lijkt al wel duidelijk trots op haar ‘Beiers’ voorkomen.

     Het Duitse blonde meisje uit Berlijn dat naast me zat tijdens de open dag van de universiteit in Maastricht, stelde in vloeiend Engels haar vragen. Ze waren gericht aan de jonge, vlot Engelssprekende universiteitsmedewerker, zelf geboren en getogen in Duitsland. Neen ze ging niet naar de Humboldt Universiteit in Berlijn, ze koos bewust voor Maastricht. Een leuke meid die de Berlijnse muur niet meer heeft gekend. In niets die ‘Ossi’ of ‘Wessi, ook niet de Pruise hooghartigheid, gewoon een vlotte open Europese staatsburger.

     Begin jaren tachtig, nog voor de val van de muur, werkte ik mee aan de start van de medische faculteit in Maastricht. De stad was destijds in verval, de economie zat tegen, Annadal was een middelmatig ziekenhuis, mankeerde je iets ernstigs dan ging je naar Heerlen. Het AZM (Academisch Ziekenhuis Maastricht) was niet meer dan een klein bordje bevestigd op een oud pand op het Onze Lieve Vrouwe plein. Daar schuin tegen over, in de basiliek Onze Lieve Vrouw “Sterre der Zee”, hielden de talloze kaarsjes voor het Mariabeeld het geloof in de toekomst levend. Maastricht bezoeken is voor mij dus een soort thuiskomen. En zie nu; het aantal faculteiten is stevig uitgebreid, een flink academisch ziekenhuis met een uitstekend congrescentrum en een zeer luxe winkelstad, met de modernste architectuur, passend bij het warme karakter van de stad. Waren we toen al blij als er studenten van buiten Limburg de collegebanken bevolkten, nu zit het vol met internationale studenten. Leuke studenten die de moeilijke beginjaren niet gekend hebben. Voor hen zijn stad en universiteit vol met traditie en internationaal aanzien. Maastricht is veranderd, de inwoners zijn veranderd, maar ondanks al die Duitse studenten is de Franse sfeer gebleven. Maastrichtenaren waren al trots op hun stad en dat zijn ze gebleven.

BRANDING

Slechts een smalle Noordzee scheidt ons van het Britse Koninkrijk, toch spreken we een ander taaltje. Lopend langs de kustlijn rollen de golven op me af, soms kunnen de aanrollende en teruggekaatste golven flink te keer gaan. Gelukkig beschermen de duinen ons tegen de branding, de heftige golfslagen. Dat voelt goed aan.

    Ook de golven van de consumptiemaatschappij rollen met steeds hoger tempo over ons heen. Als consument moeten we uit steeds grotere assortimenten kiezen. Bij modeketen ZARA hangen iedere vijf weken weer andere designs aan de rekken. Hoe groter het keuzeaanbod, hoe meer behoefte je hebt aan een houvast. Merknamen geven ons sturing in dit keuzegeweld. VOLVO staat voor veiligheid en “APPLE” voor design. Huismerken zijn weliswaar goedkoper, maar we willen best wat meer betalen voor A merken, wetend wat voor waar we in de kuip hebben.

     Om de tsunami van die talloze producten te weerstaan zetten bedrijven in op het versterken van die merknamen. Dat is branding, op z’n Engels. De internationale goeroe op het gebied van “Branding” heeft me daar van de week helemaal over bijgepraat. Of hij wel kwaliteit heeft? Hij is geboren en getogen bij mij in de buurt, dat voelt gelijk goed aan.

DYNAMISCH

Zuidoost Azië bruist van de dynamiek. De hele dag, 24 op 24 uur, 7 dagen in de week draait de economie door, inclusief verkeersinfarcten. Trek maar een half uur uit om met een taxi het hotel aan de overkant van de straat te bereiken in het centrum van Bangkok. De autostroom staat continue vast. Geheel de streek is dynamisch. De skyline van Singapore staat tot 2010 vol met honderd bouwkranen waar continue gewerkt wordt aan een nieuw casino. De talloze winkelcentra en gebouwen stralen een luxe uit, ongekend in de westerse wereld. Het geld moet rollen.

     Hoe hoger hoe mooier, dat geldt ook voor de Petronas Towers in Kuala Lumpur. Vanuit een zeer ruime luxe zetel op een superdik tapijt geniet ik met een wijntje in de hand van het uitzicht vanuit de ‘petrolclub’ ter hoogte van het bruggetje tussen beide torens. De oliebaronnen hebben het goed voor elkaar. Luxer zal ik het in mijn leven niet krijgen. De gastheer staat erop ons na afloop met zijn jaguar met chauffeur naar het hotel te brengen.

     Hier in Europa doen we het een stuk rustiger aan met minder luxe. Toch heeft iedereen het druk. ’s Avonds om elf uur pak ik na een lange werkdag mijn fietsje in de Stationsstalling. Een lekke achterband, ook dat nog! Vervelend want na een kort nachtje moet ik voor zevenen weer de trein pakken. Na een minuutje of tien rijd ik met een geplakte band tevreden naar huis. Een bandenplakservice midden in de nacht, een bijzondere service door de stallingbewaker zo maar in Nederland. Geboren en getogen in Azië dat wel, zou het toch in de genen zitten?

TRADITIE

Het nostalgische dorp bestaat soms nog, zoals Oirschot. Een statige kerk omgeven door een historisch plein, vol met klasse restaurantjes en leuke winkels. Een ideale locatie voor de traditionele uitvoering van het Stabat Mater, de klaagzang van Maria bij haar gestorven zoon aan het kruis. Dit jaar genoten we van de wereldpremière van een moderne versie (schreeuwende koorleden) en van een traditionele uitvoering. De kerkbanken worden tijdens zo’n lange zit wel erg hard. Stilzitten is geboden, kuchen verboden vanwege de CD opname die tegelijkertijd plaatsvindt. De lijdensweg wordt er alleen maar echter van. Uit de reacties tijdens de uitvoering blijkt dat veel van de bezoekers, geen echte kerkgangers zijn. Het is zelfs de vraag of ze überhaupt het onderscheid tussen Pasen en Kerstmis kennen. 

     Een treinmaat van mij gaat het deze Goede Vrijdag eens wat anders aanpakken. Het publiek gaat zelf aan de bak, geen harde kerkbanken, geen gedwongen stilte. Geen kerk maar een poptempel heeft hij afgehuurd. Het publiek moet zich helemaal in het wit hullen en luidkeels de refreinen meezingen tijdens deze karaoke-versie van de musical Jesus Christ Superstar. Het is nu al een succes want er komt, net als bij de kruisiging zelf, voldoende volk op af. Hij heeft al vijf Jezussen, twee Maria Magdalena's, drie Judassen, zes apostelen en een serietje priesters ter beschikking. Saamhorigheidsgevoel kweken en tegelijkertijd het verhaal nog een keer vertellen. Een hedendaagse versie van de ‘beat-mis’ met de jongerenkoren uit de jaren zeventig, dit keer niet in een kerk maar in een poptempel. Tradities zitten niet in gebouwen maar in mensen.

ONDERSCHEIDEN

Onderscheiden zit in de mens. Bij militairen is dat het duidelijkst: twee militairen zitten tegenover mij, allebei in hetzelfde uniform, de generaal heeft niet alleen een ander tekentje op de schouder, hij heeft ook een dubbel zo brede bies over zijn pantalon lopen dan de majoor naast hem. Ook op de buitenlandse kostscholen zien meisjes er, ondanks hun uniform, toch allemaal iets anders uit. Is het niet de schoen, dan is het wel het sokje of het kettinkje. En kenners weten het verschil tussen een maatkostuum en confectie.

     Nu iedereen met allerlei IT-apparaatjes rondloopt, is ook daar behoefte aan onderscheid. Een Apple is als vorm wel mooi, maar te gewoontjes. EGO uit Den Bosch sprong in die markt en verkoopt laptops die eruitzien als een luxe tasje, passend bij de kleding. Speciaal voor Valentijn maakte EGO er één met een hart van Swarowski-kristallen voor ‘slechts’ 8.950 euro. Een protserige ding dat past in een milieu waar mensen zich overdadig onderscheiden, een bontjassen wereld. Guus Hiddink, die ook niet vies is van het grote geld, heeft de ondernemer geïntroduceerd in Moskou, daar wordt de EGO al in 17 winkels verkocht, al dan niet in bont.

     Toch is al dat onderscheiden uiteindelijk een uiting van sociaal gedrag; we willen er bij horen, bij onze eigen groep. Mensen blijven sociale wezens, met een voorkeur voor gelijkgestemden, terwijl diversiteit nu juist zo inspirerend kan zijn. Meer onderscheiden kan ons allemaal juist verrijken.

TALENT

Alles wat eenmaal op internet staat, kan er nooit meer af. Veel mensen delen hun lief en leed op verschillende websites: van vakantiefoto’s en cv’s tot erotische filmpjes op YouTube, zonder te beseffen dat over vijftig jaar hun kleinkinderen nog steeds die oude filmpjes van oma en haar vrienden kunnen terugvinden.

     In de loop der tijd delen we talloze ideeën, doen we uitspraken over de toekomst en sluiten we weddenschappen af. Vaak vergeten we van wie we een idee hebben overgenomen, of kan een uitspraak uit het verleden niet meer worden gestaafd.

Zo voorspelde ik ooit op de afstudeertentoonstelling van Marlies Dekkers dat ze een grote toekomst tegemoet zou gaan. Bewijs van die uitspraak heb ik echter niet.

     Mirthe, net zestien, is een goede vriendin van een van mijn dochters. Ik ken haar al jaren, en we plagen elkaar graag. Net als veel jonge meisjes wil ze al een tijdje model worden. Ik voorspel dat het haar gaat lukken, en dat ze zelfs op de cover van toonaangevende internationale glossy’s zal staan. Zo, dat staat nu vast en is de komende tien jaar nog te controleren. Weddenschapje?

 

WONDEREN

Nederlandse voetballers doen het goed in Spanje. Na een tijdje zijn de spelers toe aan een nieuwe carrière stap en worden trainer, eerst in Nederland, maar Spanje blijft trekken. De stap van PSV naar Valencia was voor trainer Koeman dus een heel aantrekkelijke en makkelijke want Eindhoven heeft een directe vliegverbinding met Valencia.
     Spanje, ook Valencia, heeft de laatste decennia laten zien zeer goed in staat te zijn voor zichzelf te kunnen zorgen, geholpen door flink wat Europese subsidies. Na de zoveelste overstroming van de stad werd hard afgerekend met de natuurlijke rivierloop, de rivier werd verlegd en de rivierbedding viel voor eeuwig droog. Daar hadden ze geen Nederlandse waterdeskundige voor nodig. Het blijft een genot om op een zaterdag, midden in februari, in de zon even languit op het strand van Valencia te liggen. Even uitrusten en nagenieten van de hypermoderne imposante architectuur die in de rivierbedding is nedergedaald. De plaatselijke architect Santiago Calatrava, heeft als een hedendaagse Gaudi, een reeks architectonische wereldwonderen geschapen. Een stad voor kunsten en wetenschap. Zo heeft één van de gebouwen niet alleen de vorm van een oog, het kan zich ook openen als een ooglid.
     In Amsterdam zijn de successen van Ajax al jaren opgedroogd en ook de kas is leeg. Vanuit Spanje is het plaatselijke voetbaltalent JC als verlosser nedergedaald om Ajax weer kampioen te maken van Nederland. Nu zelfs NAC Breda tweede staat in de competitie, lijkt dat geen echt wereldwonde meer. Voor wereldwonderen moet je tegenwoordig elders zijn, zoals in Spanje.

HART

Met Valentijn laten we het hart spreken, zo wil althans de commercie ons doen geloven. Ruim 18% van de Nederlanders zou volgens het grote Valentijns onderzoek van het blad Metro een Valentijnskaart gestuurd hebben aan iemand anders dan zijn of haar partner. Opvallend veel Nederlanders schijnen een kaartje te versturen, een veel groter aantal zal teleurstellend hun brievenbus leeg zien blijven. De post is er blij mee, want die hebben toch al te maken met een drastische daling van het aantal brieven.
     Cardiologen laten het hart mede spreken via wetenschappelijk onderzoek, research gericht op levensverlenging of verbetering van kwaliteit van leven. Cardioloog Pim van Lommel baart opzien met zijn wetenschappelijk onderzoek naar bijna-dood ervaringen en de wens om dood te blijven. Zijn bestseller roept natuurlijk vragen op. Toch blijkt uit zijn studie dat veel mensen met bijna-dood ervaring liever in de tunnels des doods waren gebleven, dan er op het laatste moment weer uitgetrokken te worden door een reanimatie.
     Na de bijna-dood ervaring staan mensen geheel anders in het leven, niet meer het jachtige bestaan, geen angst meer voor de dood, meer één met de natuur. Het gevoel overheerst. Het hart spreekt, maar de voorkeur gaat vaak niet meer uit naar degene van vroeger. Ruim 70% van de ‘bijna dood’ mensen komen in een scheiding terecht. Is gelijk weer duidelijk waar die grote aantallen Valentijnskaarten vandaan komen.