Verlichting

Zaterdagavond zitten we te midden van sexy en modieus geklede jonge meiden in de bus op weg naar het centrum van Malaga. Nog even met behulp van de smartphone-camera, de digitale variant van de aloude spiegel, de intens rode lippenstift aanbrengen. De uitstraling van het “zwakke” geslacht is duidelijk een stuk vrouwelijker dan in West-Europa.  Sommigen zijn samen, andere meiden alleen op stap. Turend naar de einder kun je vaag de hemel boven donker Afrika waarnemen, toch voelt het continent niet dichtbij.  De overheersing door de Noord-Afrikaanse Berbers cultuur is alweer van eeuwen geleden.
In gedachten verplaats ik de bus honderd kilometer naar het zuiden, wat een cultuurschok zou dat geven. Andersom duiken toch de eerste signalen op van een oprukkende Afrikaanse cultuur. De kleuren en stoffen van Afrikaans origine doen het goed in de nieuwste modeshows. Mode is vaak de voorloper van andere opkomende trends. Gaan we het mooie van Afrika steeds meer waarderen, hun creativiteit, hun “way of life”? Zal het donkere Afrika licht geven aan andere delen van de wereld?
In één keer is Afrika geheel over op de smartphone, het Afrikaanse leven is daardoor geheel veranderd. Jij hoeft niet meer van je dorp naar de wereld, de wereld komt met de smartphone naar jou toe. Doordat ze onbelast zijn met de (semi) digitale voorlopers van de smartphones, kunnen ze hun nieuwe wereld op hun eigen wijze inrichten. Geen dwang om de oude westerse samenleving geheel te kopiëren, geen dwang tot bevolkingsconcentratie in overgrote steden. Een digitale tool niet als vervanging van aloude spiegeltjes, maar iets totaal nieuws, een unieke kans om de mogelijkheden van de smartphone te combineren met de sterke kanten van hun traditionele cultuur, normen en waarden. Wellicht een kans om hun kleine gemeenschappen, waar samen leven en optrekken belangrijker is dan de ik- cultuur en de instandhouding van een bureaucratisch systeem, een uitdagend “verlichtend“ alternatief te laten zijn ten opzichte van mens-onvriendelijke metropolen.

De donkere dagen voor kerstmis raken ook in het hedendaagse Spanje de relatie met de christelijke oorsprong kwijt. De commercie is mede dankzij Amerikaanse invloeden de bovenliggende partij geworden in de decembermaand. Black friday heeft de advent vervangen als start van de kerstperiode. Het licht wordt nu in plaats van op kerstavond al op de avond voorafgaand aan Black Friday ontstoken. Niet in de kerk, maar in de winkelstraten hopen tienduizenden mensen zich op om het licht voor het eerst te zien schijnen. In de Calle Larios, dé 300 meter lange winkelstraat van Malaga, is de afgelopen zes weken ruim 30 kilometer lichtketting opgehangen om aankopen te stimuleren. Ruim 1,7 miljoen lichtpuntjes geven een show van licht en geluid onder de “kerkelijke” gewelven van kerstverlichting. In het commerciële kerstlicht is de komst van de Coca-Cola Christmas-truck voor menig evenementenbureau een groter godsgeschenk dan de komst van de kleine baby destijds in de befaamde kerststal.

Dagelijks staat een groep schrijnende medeburgers in de rij bij de buren van ons appartementsgebouw. De Zusters van het Kruis hebben daar hun klooster, flink op leeftijd en sober gekleed in hun bruin/witte habijt verzorgen zij al 140 jaar dagelijks een voedsel bank. Armoede is van alle tijde. De passage van deze mensen, op weg naar de voedsel-aankopen in de tegenoverliggende markthal, is confronterend. Zeker als je de emotionele oproep tot medemenselijkheid in de film “I, Daniel Blake” van Ken Loach nog op je netvlies hebt staan. Loach laat treffend zien dat de moderne bureaucratie, met uitkeringsinstanties, onzinnige verplichte sollicitatieactiviteiten en digitalisering, hulpverlening geheel heeft terug gelegd in de handen van de hulpvrager zelf. De inzet van een computer als ondoordringbare spiegelwand, om de hulpeloze wereldburger te laten vastlopen in een bureaucratisch wereldsysteem vol professioneel argwanende loketmedewerkers. De wereld van ”ieder voor zich en god voor ons allen”.

De “verlichtende” commerciële marktwerking zoals rondom black friday, kan wellicht vrij snel profijtelijk zijn voor bedrijven, hulp vragende individuen kopen daar op korte termijn niets voor. Wellicht dat daarentegen “de verlichting“ van Afrika meer medemenselijkheid zal terugbrengen in de eigen westerse woonomgeving. De weerloze van deze westerse wereld kan zich wellicht beter spiegelen aan de Afrikaanse medeburger dan zich te spiegelen in een over de top verlichte blinkende Coca-Cola Christmas-truck.

De grens van het dolen

Door onbegrensde keuzemogelijkheden in een wereld waarin letterlijk alles maakbaar lijkt, zien dertigers door de bomen het bos niet meer. Hoe krijgen ze hun leven goed op de rails, wat nu, wat straks en wat niet. In de tv serie ‘Marlijn: de dolende dertiger’, is Marlijn Weerdenburg op zoek naar antwoorden op de levensvragen van de dertigers. Zo kwam ze deze week ook terecht bij Merel, vanaf de kleuterschool al bevriend met één van onze dochters. Op haar eigen school in India geeft Merel inmiddels alweer jaren Yoga lessen. Iedere avond om vijf uur, bij zonsondergang, schakelt zij om van werk naar privé, haar manier om evenwicht van doelen in haar leven te behouden.

Gelukkig trekt de economische groei aan. In de recessie tijd waren gemeentebesturen maar wat trots als ze een extra economische activiteit binnen konden halen. Wat is er dan niet mooier dan een attractieve aanlegsteiger voor cruiseboten in de binnenstad vol met luxe toeristen, meestal veel zestigers en zeventigers. Voor hen staat een cruise-vakantie gelijk aan een wereld van onbegrensde keuzemogelijkheden en de plaatselijke middenstand gaat ze die keuzes bieden als ze met honderden tegelijk op hun stoep staan. Het centrum komt gelijk weer tot leven. Nu de economie aantrekt ziet Amsterdam de keerzijde. Door de extreme groei van omvang en aantal van de cruiseboten die aanmeren moeten duizenden boottoeristen in korte tijd aan en afgevoerd worden. Het stadshart loopt krakend vast, want rond vijf uur is ook het toppunt van het stijgende woon-werkverkeer en gaan de winkels sluiten. De Amsterdamse grachtengordel verliest daarmee de ideale mix tussen werkvolk, bewoners en toeristen. De Amsterdammer is dolend op zoek naar evenwicht in de binnenstad.

Hier in Malaga liggen soms 5 cruiseboten tegelijk in de haven. Van ‘s- morgens vroeg af, dolen de toeristen met soms duizenden tegelijk door de stad of toeren met de vele bussen in de directe omgeving. Je kunt alleen al aan het overmatige aantal straatmuzikanten, bedelaars en koetsjes zien dat die ochtend cruise-boten in de haven voor anker zijn gegaan.  In de binnenstad is de evenwichtige ideale mix dan even zoek tussen werkvolk, bewoners en toeristen. Gelukkig voor Malaga volgt het verdienmodel van cruiseboten het Noord-Europese tijdsschema. De cruise passagiers moeten om vijf uur weer aan boord en daarna kunnen ze ten gunste van de cruise-liner geld spenderen aan eten, drank en casino. Als de boten al toeterend de haven verlaten begint volgens het Spaanse tijdschema pas het echte leven, de winkels blijven zeker open tot 9 uur en pas daarna ga je eten in één van de vele restaurants. Dat is genieten van twee werelden, een stimulering van de plaatselijke economie als de meeste liggen te rusten tijdens de siësta en ’s avonds het ideale evenwicht vinden tussen werk en privé in mediterrane sferen. 

De oplossing voor het onbegrensde ligt voor de dertigers (en anderen) niet in het ontkennen van grenzen, maar in het verleggen van grenzen in vaste dagelijkse tijdsschema's in lijn met jouw eigen doelen. Verleg die tijdsgrenzen, de volgende dag heb je al succes als je niet meer in die dagelijkse file ellende vast loopt. 

-->

-->

Spaans benauwd

(Ruben Oppenheimer in BnDeStem 12-11-2016)

Van de opruiende en beledigende “one-liners” van Donald Trump krijg ik het hier in Malaga, Spaans benauwd. Welk doel streeft hij na met zijn one-liners? De term “Spaans benauwd” stamt uit de 16^e eeuw, toen gebruikte men trouwens alleen het éne woord “Spaans”. De Spanjaarden isoleerden Nederlandse steden van de buitenwereld, een soort “Trump-wall”, totdat ze geen kant meer op konden en dreigden te stikken. Mexico werd in diezelfde 16^e eeuw veroverd door de Spanjaarden. Door die eeuwenlange Spaanse overheersing is de kans groot dat de Mexicanen wel kunnen omgaan met die, Spaanse strategie van Trump. De kans lijkt groter dat de Amerikanen zelf met de “Trump-Wall” strategie straks geen kant meer op kunnen.

Emoties oproepen met slechts één woord, is nog sterker dan een stelling te vatten in één “one-liner”. Op You Tube luisterend naar alle “Hallelujah” - uitvoeringen van de deze week overleden zanger en dichter Leonard Cohen, krijg je telkens kippenvel. Hoe één zo’n woord, gezongen met een zeer lage mannenstem of door de hogere stem van talloze andere zangers, zoveel gevoel kan losmaken. De zingende Ierse priester Father Ray Kelly heeft in zijn eentje al 1,3  miljoen hits met zijn performance van Leonard’s Hallelujah. Zijn viewers en alle andere miljoenen kijkers van varianten van de Hallelujah filmpjes voelen allemaal feilloos aan welk doel wordt nagestreefd met dat ene woordje.

Welk levensdoel streef je zelf na? De voortplanting was heel vroeger eigenlijk de belangrijkste reden van bestaan. Rond je dertigste was je daar meestal een eind mee op weg. De industriële revolutie zette alles op z’n kop, het werk kwam steeds centraler te staan in het leven, het verdienen van geld werd belangrijk. De voortplantingsdwang verschoof naar achteren ten gunste van een hoge werkmoraal. Het leven werd werken, met een periode ervoor om te leren en een korte periode erna om met een gerust gevoel de dood tegemoet te gaan. Zijn levensfasen te vatten in één woord?  In de jonge opvoedings- en opleiding-jaren waar het behalen van kennis, vaardigheden en sociaal netwerk centraal staat, komt vaak het woordje “Al” naar voren. Heb je je schooldiploma “AL” gehaald, heb je “AL” je rijbewijs, heb je “AL” een keertje gevreeën met je vriendje of vriendinnetje. De “Al”-fase drukt uit dat je bijna klaar bent voor de belangrijke volgende fase, de werkfase.
Hoe langer de werkzame periode duurt, hoe vaker het woordje “ NOG” in vragende zin gebruikt wordt. Ze vinden dat je toe bent aan iets anders. Werken kan geen doel op zich meer zijn. Je nadert de levensfase waar een ander doel bereikt moet worden. Hoe lang moet jij “NOG” ?, Heb je er “NOG” geen genoeg van?  Je wordt pas weer vrolijk na de “NOG”- fase, als het woordje “NOG” niet meer in vragende zin gebruikt wordt.
De 3^e leeftijd, wordt door de leeftijdsverlenging, een substantieel aantal jaren. Voldoende voor nieuwe doelen, anders dan alleen een voorbereiding op de dood. Kan ik deze voor mij nieuwe fase al vangen in één woord? Neen, daar is de fase nog te onduidelijk voor.  Eerst maar eens muurtjes afbreken om nieuwe ideeën en contacten kansen te geven. Hopelijk zal dat éne woordje dan vanzelf verschijnen, niet in het “Spaans”.  Van die grammatica krijg ik het echt Spaans benauwd.

De zandloper

De tijd lijkt oneindig als je drie maanden op een vaste stek mag zitten in Malaga. Deze Zuid -Spaanse stad heeft een mooie, zeer grote kathedraal. Eén van de zeer vele kerken in het historisch centrum. Begrijpelijk dat niet iedere kerk de aandacht krijgt die men graag zou willen. Gids in één van die andere kerken is Michelangelo, hij houdt van theater. Na de ruimte volledig te hebben verduisterd, opent hij de deuren van de graftombe. Bij de eerste lichtstralen ontluikt een zwart/witte ruimte en lopen de rillingen over je lijf. Muren en plafond zijn bedekt met skeletten, deels gecombineerd met gebeeldhouwde perfecte gezichten. De Dood is afgebeeld met de wereldbol in de ene hand en een zandloper in de andere. Het is duidelijk dat de mens het gevecht met de Dood nooit zal overwinnen. De eindige tijd is immers altijd in het voordeel van de oneindige Dood.

Margaret Drabble is niet bang om dood te gaan, maar maakt zich zorgen om te blijven leven. (Guardian, 29 okt. 2016). Door de toenemende levensverwachting en de zoektocht naar levensverlengende technieken maakt de angst voor de dood bij haar plaats voor angst voor het almaar langer durende leven. Alle culturen hadden in het verleden een idee over het leven na de dood. In de steeds meer seculiere en materialistische westerse maatschappij is dat toekomstbeeld voor velen niet meer geldend. De angst voor de hel is verdwenen, maar ook de hoop op het hiernamaals. Door het verdwijnen van het geloof, denken velen dat met de intrede van de dood, we ophouden "te zijn". Velen hebben de angst voor de hel en verdoemenis verloren, maar een andere angst, “ the fear of nothingness”, voor terug gekregen.

Het tijdsbegrip was tot ver in de 17e eeuw cyclisch van aard. Het cyclisch tijdsbegrip is vergelijkbaar met de seizoenen in het jaar. In de moderne tijd veranderde het tijdsbegrip van cyclisch naar lineair. Daarmee ontstond de gedachte dat de tijdslijn stijgend is, dat de wereld en het leven al maar beter worden. Dat langer ook beter is. Meer gericht zijn op de de verlenging van het leven, dan op de inhoud. Met de toenemende levensverwachting neemt het aantal levensdagen ( de zandkorrels) toe en dijt de zandloper uit tot een voor sommigen ongewenste omvang.  Theatraal opent Michelangelo een tweede ruimte, de hemel. In deze wel zeer overdadig in barok stijl uitgevoerde cyclische koepel is het oneindig genieten. De oneindige tijd is in het voordeel van het wezen en niet van de Dood, maar dan moet je wel in de ziel geloven.