Que le feu continue

In  2015, een heftig jaar, stond onze planeet op diverse plekken in vuur en vlam. We werden ons terdege bewust in welke wereld we leven. President Hollande zei het nog bij de afsluiting van de klimaat top: “Het is dankzij deze planeet, dat we bij elkaar kunnen en mogen samen komen om over het klimaat te spreken”. Of, zoals de onlangs overleden schrijver en arts Oliver Sacks zei: “it’s an enormous privilege and adventure to be a thinking animal on this beautiful planet.” Bewust zijn van onze relatie met moeder aarde, en tegelijkertijd het verschil tussen de “have’s” en de “have-nots” op diezelfde aarde opheffen. Het welvaartsverschil tussen het Noordelijk en Zuidelijk deel van Moeder aarde ( en trouwens ook van Rotterdam) weten te dichten. Het kan immers voor je het weet snel misgaan waardoor het vuur nog meer wordt aangewakkerd in plaats van gedoofd.

Het ging aan het begin van het jaar al gelijk fout in Parijs met de aanslag op Charlie Hebdo.

Aanslagen in Kopenhagen, onthoofdingen van Koptische Christenen en mensonterende aanslagen en overige toestanden door IS volgden elkaar in hoog tempo op. Het leidde tot een vluchtelingenstroom die Europa bijna boven het hoofd groeide. De recente aanslag in vrijwel onze achtertuin, in Parijs, deed ons meer dan eens beseffen dat we wereldburgers zijn geworden. Dat we zelf de wrange vruchten zullen plukken wanneer we welvaartsverschillen niet opheffen en laten voortbestaan. We moeten leren omgaan met de angst van het terrorisme en daar de vrijheid van het vrije woord tegenover zetten. Het was mooi om te zien dat de Parijzenaars toch weer kon kiezen voor het Parijse leven, hun “choix de vivre” voor “joie de vivre”, hun bewijs dat hun vuur van romantiek blijft leven, hun bewijs dat de liefde alles overwint.

Het verlies van mensenlevens zoals in Parijs grijpt ons allen aan. De meesten van ons hebben angst voor de dood. De kersttijd, de geboorte van God, past de meesten van ons beter dan de Paastijd, waarin dood en de mogelijke wederopstanding centraal staan.  De titel van deze blog, “le feu continue”, gebruikte de vrouw van mijn zwager toen hij vorige maand op 55 jarige leeftijd overleed. In de vier jaar van zijn kankerbehandeling wensten ze elkaar in hun gezin in plaats van veel gezondheid, veel liefde toe. Zo ontstond in hun gezin een sterke onderlinge verbondenheid die verder gaat dan de periode van fysiek samenzijn. Op het triest moment van afscheid, konden ze toch gelukkig zijn. Trots op de bereikte verbondenheid. Er vast van overtuigd dat liefde alles overwint, dat het vuur van de verbondenheid zou blijven branden.

Vorige week woensdagavond zag ik op Schiphol voor het eerst de partner van mijn dochter uit Nieuw Zeeland. Zaterdag heeft hij net over de Belgische grens, in een replica van de Lourdesgrot onder de ogen van het Mariabeeld, aan mij haar hand gevraagd. En zondag mocht ik mijn dochter begeleiden op de bruiloft en overdragen aan haar man uit Tonga. Naast mij zat mijn 93 jarige moeder te glunderen naar haar mooie kleinkind en haar wonderschone lieve jongen uit Tonga, achter mij lag mijn twee maanden geleden geboren eerste kleinkind rustig in de armen van haar moeder te slapen. Ook in mijn eigen gezinnetje blijft het vuur van de verbondenheid branden tussen alle hectiek van werk en privé door.

Het Kerstfeest is sinds mensenheugenis een moment  van hoop, een moment van licht, van nieuw leven in de warmte en gezelligheid met onze naasten. Verbondenheid is daarin een centraal thema, ons bewust te zijn dat we op deze Moeder aarde het gezamenlijk moeten en ook mogen maken. De wereld verandert, ook mijn gezinnetje van Brabanders is een gezinnetje van Wereldburgers geworden, maar de kracht en verbondenheid van de liefde blijft. Het geluk zit immers in de ander. Bewust dat je SAMEN een MENS maakt die daardoor kan ZIJN. Samen= mens = zijn. Even te beseffen dat sommige vuren, zoals het vuur van de verbondenheid, tot in lengte van jaren mogen blijven branden.

Ik wens u en de uwen een inspirerend en liefdevol kerstfeest en een gelukkig en gezond 2016 toe.

Wat kan Rotterdam leren van Afrika?

Renate, gemeenteambtenaar, was het in 2014 op de nieuwjaarsbijeenkomst van de Gemeente Rotterdam met me eens. We voelden de eerste signalen dat de stad door het dal heen was, de Rotterdammer zou weldra weer trots worden op zijn stad. Het Centraal Station, de “Markthal” en “De Rotterdam” zijn inmiddels opgeleverd en zo waar, we staan hoog op de internationale ranglijstjes. Aansprekende binnenstadarchitectuur in een smartcity met een fantastische burgemeester als boegbeeld voor “Make it happen”. De 010-er is trots op de architectonische pareltjes.

Smartcities staan wereldwijd in de belangstelling en vormen onderling netwerken. Uitstekend dat Rotterdam de lijnen met Shanghai verder aanhaalt. Smart is vaak synoniem met techniek, ondersteund door de grote technologische bedrijven. Zo is IBM trots op het “control” product dat voor de burgemeester van Rio is ontwikkeld, een soort “Houston controlcenter” van o.a. criminaliteit, watervoorziening, verkeer van zijn wereldstad. Control met big data-analyse, zodat bij wijze van spreken de politieagent op plaats-delict de crimineel al staat op te wachten. De oplossing zit echter niet in de techniek, maar in het sociale. Echte preventie van criminaliteit ligt in realisatie van sociale gelijkheid, de opheffing van het verschil tussen de “have’s” en de “have-nots”.  Slagen we daar niet in dan kan de evolutie naar een disruptive economy makkelijk omslaan naar een revolutie aangejaagd door een groeiende angstige “have-not” generatie. 

Het zijn de voorzieningen op de Noordoever die Rotterdam doen opstomen in de vaart der volken. Die culturele en sociale voorzieningen ontbreken op Zuid, er is zelfs geen gymnasium in dit stadsdeel met 300.000 inwoners. Terecht stelt Aboutaleb dat een sterke lokale overheid in moet staan voor goed onderwijs aan iedere inwoner. De oplossing ligt echter niet in een inhaalslag (het bouwen van 1-3 gymnasia) maar in het overslaan van een ontwikkelfase in het geven van onderwijs. Afrika leert ons dat het slimmer is een ontwikkelfase van een voorziening (vaste telefoon, inclusief het trekken van telefoonlijnen) over te slaan en gelijk de volgende fase optimaal te benutten (de smart phone). Vergeet die schoolgebouwen en creëer in diverse wijkgebouwen op Zuid hoogwaardig innovatief onderwijs. Bijvoorbeeld door de leerling de klassikale instructie via de digitale snelweg thuis aan te bieden. In wijkcentra leert de leerling die kennis toe te passen en onderling te delen (“flipping the classroom”). Rotterdam kan een voorbeeld voor de wereld zijn indien we met innovatieve onderwijsvoorzieningen op Zuid het welvaartsverschil tussen Noord en Zuid weten te dichten. Dat zijn sociale pareltjes waar 010  echt trots op kan zijn.

De nevenvangst van Über-BOB

Afgelopen voorjaar was het met enkele collega’s goed toeven op het dakterras van de cocktail bar in Shanghai, uitkijkend over de rivierpromenade, de Bund. De Chinese uitrol van de OOGbus, kreeg groen licht van onze Chinese partner, een ziekenhuis met goede contacten met de lokale overheid. De OOGbus is een idee om ziekenhuiszorg daar waar mogelijk weer te verplaatsen naar de eigen wijk. Een “portal” dicht bij huis, met toegang naar alle noodzakelijke oogzorg. Het is een laagdrempelige nutsvoorziening, vergelijkbaar met de dorpspomp van vroeger. Met wellicht als “nevenvangst”, meer ontmoetingen in de wijk en een reductie van de eenzaamheid. We gaan gezamenlijk één OOGbus uitrollen. Dat was wel een aantal cocktail-drankjes waard. De taxi terug naar het hotel, maakte de BOB overbodig.

Sinds begin dit jaar woedt een taxioorlog in China. Über investeert 1,2  miljard dollar om de grootste te worden. Bestuursvoorzitter Jean Liu van de Chinese concurrent Didi Kuaidi, investeert 3 miljard dollar. Ondanks een half miljard dollar exploitatieverlies, investeert men flink in marketing, auto’s en chauffeurs. Westerse kennis is ruim aanwezig , want de Chinese leidinggevende heeft op westerse opleidingen (Harvard) gezeten, de ouders zijn eigenaar van de grootste internetbedrijven ter wereld en de contacten met de Chinese overheid zijn uitstekend. De Chinese chauffeurs krijgen de beschikking over de nieuwste elektrische  milieuverantwoorde modellen van Tesla, al wel ruim beschikbaar in China en nog zeldzaam in Europa.  Voor de regering in Beijing is de nevenvangst van deze taxistrijd, het gebruik van APP’’s en smartphones, een strijd ter stimulering van de interneteconomie.

Tesla, de slimme autofabrikant van elektrische wagens, investeert ondanks jaarlijkse exploitatie tekorten, miljoenen dollars in nieuwe electrische auto’s. De nieuwste versie is een 7 zitter met een range van 400 km.  De Chinese markt lonkt. Een auto voor meerdere gebruikers en niet voor de enkele bezitter. Een auto die straks geen bestuurder en geen taxichauffeur meer nodig heeft.

In dit investeringsgeweld is de uitrol met 1 OOGbus misschien wat bescheiden, De Über- BOB zal straks de eigen BOB gaan vervangen. De ex-Bobber hoeft niet meer perfect te zien en kan weer vrolijk mee  drinken. De oplaadpaal van de Übertaxi als verzamelpunt, om samen met wijkgenoten en  Über-bob op pad te gaan. Het oplaadpunt van de Übertaxi als lokaal meetingpoint. De maatschappelijke waarde van de eventuele nevenvangst van de Über-BOB en OOGbus, een hechtere social cohesie in de wijk, zijn daarmee gelijk. Met een enkel drankje is daarmee een eventueel jaloersmakend gevoel over tempo en omvang van uitrol van innovatieve ideeën zo weggespoeld. Je hebt zelfs geen BOB-er meer nodig om met zo’n laag  alcoholpercentage, alleen op huis aan te gaan.

Samen

Grof geweld, individueel en collectief, dat is wat wij van 2014 zullen herinneren. Geweld soms om de hoek, soms ver weg, toch voelt het in alle gevallen steeds vaker dichterbij. Het ontnam ons het gevoel van veiligheid maar onderstreepte het belang van onderlinge verbondenheid. Een heftig en hectisch jaar waarin ons wereldbeeld in korte tijd veranderde. Bijna onvoorstelbaar dat onze koning en premier begin dit jaar zo manifest aanwezig waren op de olympische spelen in Rusland. Een jaar waarin de heel sociaal bewogen medici Els Borst en Joep de lange, beiden gewelddadig om het leven kwamen. Els, de voormalig minister van volksgezondheid vermoord in haar garage, en Joep, AIDS-bestrijder uit het AMC, neergeschoten als ėėn van de passagiers van MH17. Een jaar met een voor velen nieuw fenomeen, het kalifaat, waar men rücksichtslos voor de camera mensen onthoofdt. Een jaar waar in een winkelcentrum in Zwolle, een straatmuzikant, de Bulgaar Zdravko Vazov, zomaar vanuit het niets werd neergestoken door een 17-jarige Zwollenaar.

Begrijpelijk dat mensen steeds meer gaan twijfelen over wat ons te wachten staat. Twijfel die versterkt wordt door afbrokkelende zekerheden over hoe we onze economie draaiende houden. Individueel voelt één op de drie mensen zich eenzaam, zitten veel mensen met hoge schulden en krijgen jongeren moeilijk een plaatsje op de arbeidsmarkt. Collectieve regelingen zoals zorgverzekeraars en pensioenen geven minder zekerheden dan vroeger, concerns met een lange historie vallen om in de concurrentie met bedrijven die pas amper bestaan en tien keer zo snel groeien. De disruptieve economie. Hoe om te gaan met die twijfel?

Het Kerstfeest is sinds mensenheugenis een moment van hoop, een moment van licht, van nieuw leven in de warmte en gezelligheid met onze naasten. Hoop kunnen we ontlenen aan de keerzijde van al dat geweld, het heeft ons ook weer SAMEN gebracht. We weten weer welke sterkte uitgaat van onderlinge verbondenheid, op te trekken als een team. Hoop kunnen we ook ontlenen aan het stimuleren van authentiek gedrag, jezelf te zijn in de massa. Iets dat we als klein kind nog heel normaal vonden, maar tijdens onze vroege pubertijd lijken kwijt te raken. Als puber en volwassene weegt de reactie van anderen zwaarder dan ons eigen spontane gedrag. Het is juist de kracht van die authenticiteit, het jezelf zijn wat essentieel is in ons leven. Bekijk het leven weer eens als een vijfjarig kind!

Afgelopen dagen is veel gesproken over de reclamecampagne van supermarktconcern Jumbo. De “samen” campagne, met als inzet extra pakketten naar de voedselbanken. Door critici al snel vertaald als geld verdienen over de rug van de kansarmen. Maar is het diezelfde critici opgevallen dat “samen” misschien ook weleens gewoon authentiek gedrag kan zijn van de bazen van Jumbo? Frits van Eerd, directeur van de Jumbo was daags na de dodelijke steekpartij in Zwolle om daar het personeel en de andere betrokkenen een hart onder de riem te steken. Om SAMEN het leed te verwerken. Authenticiteit die kracht zet onder de gedachten dat we SAMEN invulling kunnen geven aan het LEVEN en kunnen ZIJN die we werkelijk zijn.

Het belang van verbondenheid, dat we in deze individualistische maatschappij even wat vergeten waren. Sinds de oudheid weet de mens dat verbondenheid essentieel is, om te leven en te overleven. Van dat SAMEN zijn we ons dit jaar door al het geweld weer bewust. Het christelijk geloof herdenkt in deze periode de geboorte van Christus. Voor velen van ons een mogelijkheid om afstand te nemen, met familie en vrienden. Even te reflecteren. Ook de mooie en leuke ervaringen van 2014 met elkaar te delen.

 (bewerking kersttoespraak Kees Sol, RvB,  Oogziekenhuis Rotterdam)