IN HET VERLEDEN VAN MANDELA LIGT ONZE TOEKOMST

Kerst, een moment van reflectie een moment van bezinning. Een moment waarin het nieuwe leven zich aandient. Een jaar dat we gaan afsluiten, met de koudste lente in ruim veertig jaar en gelukkig een mooie lange warme zomer. Voor het eerst weer eens een hittegolf, maar ook stormen die steeds vaker lijken uit te gaan groeien tot orkaankracht. Met een nieuw koningspaar en met een nieuwe paus die perfect de nieuwe tijd lijkt aan te voelen, een tijd waar krimp en duurzaamheid belangrijker zijn geworden. Een jaar van de indrukwekkende speeches van het zestien jarige Pakistaanse schoolmeisje en Taliban-slachtoffer Mahlala. Maar ook een jaar van gifgas aanvallen in Syrië en veel natuurgeweld, zoals de tyfoon in de Filippijnen.

Onlangs overleed Mandela, een gebeurtenis die de gehele wereld schokte. Een mens, zoals wij zelf graag zouden willen zijn, ging naar de eeuwige velden. De laatste weken zijn veel van zijn eigenschappen beschreven. Wat mij vooral is bij gebleven is zijn charisma om te midden van een mensenmassa, met een ieder die hem ontmoet, een persoonlijke, één op één communicatie op te bouwen. Mensen uniek maken in de massa. Een bijzondere beleving die ieder van die mensen tot op de dag van vandaag fascineert en motiveert.

Daarmee gunt het verleden van Mandela ons een blik op onze eigen toekomst. Een tijd waar we nieuwe verbindingen met andere mensen aan willen gaan, onvermoede samenwerkingen willen zoeken. Ons niet richten om op te gaan in de massa maar juist de kracht te zien van het persoonlijke, het individuele. Een intensievere en diepere relatie met de ander te krijgen, waar kwaliteit het wint van oppervlakkigheid en we eenzaamheid het hoofd willen bieden.

Tien jaar dood in je eigen huis liggen, niet in een ver weg gelegen land, maar gewoon hier in Rotterdam. Tien jaar zonder dat maar iemand zich over je heeft bekommerd. Het zal velen van ons tot in het diepst hebben getroffen. Toch verscheen maanden eerder een onderzoek waaruit bleek dat bijna veertig procent van de volwassen Nederlanders zich eenzaam voelt. En dat is een gemiddelde. Een ruime meerderheid van gescheiden mensen, weduwen en oudere mensen, voelt zich eenzaam.

Waar duidt die eenzaamheid op?

Als we de vergelijking maken met ons lichaam, leert een symptoom ons dat we ons leven wat moeten aanpassen, bewuster te leven, om te ontdekken wat er aan de hand is. Waar duidt het symptoom eenzaamheid op?
Voor de meesten van ons is het moeilijk geworden om contact te maken, een gesprekje aan te knopen. We beschikken over talloze massa- communicatie media, het belang van de één op één communicatie zijn we echter vergeten. We turen op onze smartphones in de tram om maar niet gewoon rond te hoeven kijken en die andere te zien. We willen allemaal graag deelnemen aan het collectief en willen ook bijzonder zijn , er toe doen, maar we zijn vergeten hoe we contact kunnen maken; we vergeten hoe belangrijk het is voor elkaar te zorgen. We moeten opnieuw leren verbinden in een wereld waarin veel gebruik wordt gemaakt van nieuwe, vaak digitale technieken.

Het is opvallend dat de innovators in de creatieve sector juist een verlangen koesteren naar authenticiteit, naar ambachtelijkheid. Zij worden aangetrokken door de krachtige verbindingen tussen ambachtslieden uit de periode van voor de industrialisatie. Deze ontwerpers zien die digitale tools niet als een nieuw doel, maar juist als middel om een tussenproduct te maken. Dat tussenproduct zetten ze om in een uniek eindproduct, door de gezamenlijke inbreng van ambachtslieden vanuit diverse professies. Zij gaan verbindingen aan, leggen contact en zo waar, er ontstaat iets bijzonders, iets extreem moois.

Ik moest hieraan denken tijdens het Sinterklaasfeest in ons gezin. We zitten in de kring, met tussen ons in een ipad op een rondtafeltje. We vinden het inmiddels de gewoonste zaak van de wereld dat onze dochter vanuit Nieuw Zeeland, storingsvrij en glashelder, via de Ipad op haar beurt eerst het gedicht voor leest en daarna haar pakje uitpakt. En dan weer haar beurt doorgeeft aan haar broer naast haar. Zeer authentiek , zeer ambachtelijk. Ging vroeger alle aandacht naar het technisch wonder van de face-time en skype technologie, thans gaat het weer gewoon over de gevoelige passages van het gedicht en de leuke surprises. Gewoon laten zien dat de ander echt bijzonder is voor jou of die nou naast je zit of verbonden via de Ipad.

En zo zijn we weer terug bij het belang van de één op één communicatie, het belang dat door generaties voor ons al werd onderkend, en dat we vanwege de industrialisatie en de digitalisering even wat vergeten zijn. In tijden waarin we overdonderd werden door technieken en even waren vergeten dat we uiteindelijk samen willen zijn met de ander, te midden van 6 miljard unieke mensen. Het geluk zit immers in de anderen. Maar dan moeten we wel in contact komen en blijven met elkaar.

Het christelijk geloof herdenkt in deze periode de geboorte van Christus. Voor velen van ons een mogelijkheid om even afstand te nemen, samen te zijn met familie en vrienden. Even te reflecteren. Even te beseffen hoe prachtig het is het voorbeeld van Mandela volgen. Te midden van een mensenmassa, met een ieder die we ontmoeten, een persoonlijke, één op één communicatie op te bouwen. Je collega, je patiënt,  je medereiziger, je vriend,  uniek te maken in de massa. En zo van Mandela’s verleden onze eigen toekomst te maken.

Ik wens  u en de uwen een inspirerend en liefdevol kerstfeest en een gelukkig en gezond 2014 toe.

Passie voor Design: hét medicijn tegen crisisdenken !

Jan Tamineau, ontwerper van de kroningsjurken van Maxima, was dé personality van 2013 voor televisiekijkend Nederland in het Avro Televier ring gala. Een dag later zaten we samen echter netjes onopvallend op een rijtje tussen alle finalisten op het gala van de Dutch Design Award 2013. Jan genomineerd voor zijn jurken, ik namens het Oogziekenhuis Rotterdam genomineerd voor beste opdrachtgever.

Deze week is de Dutch Design Week. In de ziekenhuissector gaat, net als in andere bedrijfstakken, bijna iedere discussie over de negatieve aspecten van de crisis, hoe anders gaat het in de designwereld. De destijds ineenstortende industrie van Philips en Daf heeft in Eindhoven geleid tot een transformatie naar de meest innovatieve en creatieve regio in de wereld. In de voormalige Philipsfabrieken, uit het tijdperk van de industrialisatie, regeert nu de kracht van de innovators. De kracht van het idee, niet van de status. Het DDA gala had iets weg van de fonkelende modeshows tijdens de fashionweeks in Milaan, New York en Parijs. En dan vooral van de laatste minuten, waar de ontwerper meestal schuchter en wat onhandig zich presenteert aan het laaiend enthousiaste publiek. Daarmee werd het DDA gala een aaneenschakeling van minuten van zeer talentvolle ontwerpers, met internationale potentie, die het maar moeilijk vonden om in de schijnwerper te staan te midden van hun soort genoten. Maar wat een verademing om in zo'n zaal vol creativiteit te zitten, waar de positieve kijk op de toekomst overheerst. Een avond vol mogelijkheden in plaats van beperkingen, een avond vol waarde creatie in plaats van reorganisaties en kostenreducties. En een directeur van ASML die bevestigt dat met innovatie veel te verdienen valt, ook in deze tijd. Een innovatieve kracht die ontstaat door onverwachte associaties en creatieve samenwerking tussen verschillende disciplines.

Passie om te excelleren op alle gebieden, dat geldt voor de ontwerper en voor de opdrachtgever. De passie van Iris van Herpen, winnaar van de Golden Eye design Award, mode ontwerpster, om samen te werken met architecten, technologen, cineasten en muzikanten. Uiteindelijk zal haar passie leiden tot perfect passende kleding, via 3D te printen. Ook in de zorg kan design tot waarde creatie leiden, kan bv de combinatie van kleding, kunst en inrichting tot angstreductie leiden. Wij geven onze jongste patiënten een T shirt met een print van dierenkoppen, aquarellen van Rop van Mierlo die ook in het KinderOogcentrum hangen. We sturen het shirt vooraf toe , zodat het een vertrouwd gevoel geeft als ze bij ons komen, ze huilen daardoor minder, waardoor de dokter zijn werk beter kan doen. Deze innovatie ontstaat door een onverwachte combinatie van disciplines, innovaties waar Nederland mee uit de crisis kan komen.

Het zal nog een tijd duren voor de meeste ziekenhuisgebouwen door verregaande digitalisering eenzelfde ontwikkeling door maken als de Philips fabrieken. De ziekenhuissector kan in de tussentijd veel leren van de Dutch Design ontwikkeling, een van onze meest succesvolle exportproducten. Niet ieder concept zal awardwinning zijn. Op het eind van de gala-avond hadden Jan en ik net naast de Award gegrepen, maar we wisten zeker dat onze eigen klanten over onze designs zeer tevreden zijn, en dat is het echte doel van de waarde creatie.

Wat kan de oogdruppel van de koffiedruppel leren?

Een late vrijdagmiddag in de universiteit Twente. Mijn nichtje Hanneke Gelderblom (27) verdedigt haar proefschrift tegenover een volledig uit mannen bestaande commissie van natuurkundigen. Onderwerp : wat kunnen we leren van de koffiedruppel? Een mooi voorbeeld van dat fundamenteel onderzoek een brug kan vormen naar praktische toepassingen, translationeel onderzoek. En een mooi voorbeeld dat feminisering van de natuurkunde mogelijk is. Een druppel op een oppervlak blijkt aan de randen sneller te verdampen dan van binnen. Daardoor stroomt de inhoud van de druppel sneller naar de randen en hoopt zich aan het begin netjes op. Naarmate de druppel verder opdroogt , neemt de stromingssnelheid toe en geschiedt de ophoping minder hecht. Vandaar dat de koffiedeeltjes zich in koffievlek aan de buitenzijde bevinden. Op diezelfde vrijdagmiddag werd de oogdruppel APP gelanceerd van het Oogziekenhuis Rotterdam. Een APP om je te herinneren aan het druppeltijdstip en je te instrueren hoe te druppelen. De mindere werking van de oogdruppel wordt door de oogarts vaak in verband gebracht met verkeerd druppelen, de druppel zou niet in het oog vallen. Na vanmiddag zou de inhoud van de oogdruppel weleens alleen aan de buitenzijde van de druppel zijn werk kunnen doen. De fysici vonden het proefschrift allemaal prachtig, een terechte "cum laude" vermelding. Chip fabrikant ASML zag de meerwaarde van de koffiedruppel op de gladde chip gelijk zitten. Kaapten haar voor de ogen van vooraanstaande universiteiten weg en benoemde ze gelijk tot onderzoeksleider , ze kan meteen 3 promovendi gaan begeleiden. Passend in het beeld van de maatschappij over de fundamentele wetenschappers vloeit tijdens de hele promotie sessie van 2 uur op deze vrijdagmiddag geen enkele druppel. Kunnen de fysici toch nog iets te leren van de niet-fysici !