Zomertijd

Vandaag een rondleiding gehad in het palacio in Zuid Spanje waar we een aantal dagen verblijven. We zijn een van de eerste gasten in een net gestarte overnachtingsfaciliteit. De eigenaars zijn in het paleis opgegroeid, net als hun voorouders. De familie woont al sinds 1268 (!) in het palacio. Nog nooit sliep ik in een huis waar in de diverse ruimten schilderijen van Rubens en andere Vlaamse meesters op de muren hingen en de afgelopen vijf generaties Spaanse koningen aan tafel hadden gezeten. Ondanks dat het huis volhangt met de internationale ervaringen van de familieleden, bleven ze trouw aan hun domicilie. Een combi van openstaan voor veranderen en behoud van het goede. 

De zomer 2018 is een totaal andere dan we tot nu toe gewend waren. Zelfs september bevat deze dagen nog bijna tropische temperaturen. Met voor mij nog een extra zomer begin dit jaar bij mijn dochter in Nieuw Zeeland  kon ik dit jaar als pensionado optimaal gebruik maken van mijn korte broeken. Ik stem er gelijk mee in als we de komende jaren net zoveel zomertijd kunnen krijgen.

Het weer kan wekenlang voorspelbaar stabiel zomers tot tropisch blijven, de dagelijkse routine van een ieder blijft onveranderlijk. Slechts in uitzonderlijke gevallen zoals de Elfstedentocht en extreme sneeuwval zijn we bereid om vaste routines in het dagschema aan te passen vanwege weersomstandigheden. Die hang naar onveranderlijkheid vormt voor EU-voorzitter Juncker een mooie aanleiding om de Europese burger het idee te geven echt invloed op de besluitvorming uit te kunnen oefenen. We gaan in de EU niet meer tijdens het jaar wisselen van tijd. We mogen zelf kiezen, maar de EU wil het liefst dat we de wintertijd opheffen zodat we straks alleen nog zomertijd kennen. 

Instemmen met een jaar vol zomerse dagen zo vol zomertijd, of stemmen om het hele jaar over te gaan op zomertijd, het lijkt bijna hetzelfde. Je lijkt te kiezen voor veranderen en behoud van het goede. De weersgesteldheid kunnen we echter niet kiezen noch bepalen, gewoon openstaan voor wat de natuur ons brengt. 

Kan jouw liefde een tiny house aan?

Is de moderne trend naar tiny houses fijn of niet? Als liefde in het spel is, heb je maar weinig leefruimte nodig. Een kleine zolderkamer met een bed van 90 cm was luxe voor ons als smoorverliefde studenten. Ons nieuwste Tiny house, een Quechua pop-up strandtentje, flapte inderdaad in een paar seconden geheel uit elkaar. Met een felblauwe lucht, een stevige wind van zee en zo’n 10 graden verschil met de hitte landinwaarts, voelt de beschutting zo dicht bij elkaar liggend als een behaaglijke luxe.
De omvorming van ons Tiny house naar een nog smallere platte pannenkoekentas waar hij uit tevoorschijn kwam, is duidelijk geen seconden kwestie. Gelukkig hadden we al eens eerder hartelijk gelachen om een familie die een uurtje aan het stoeien was hun tentje weer terug in de tas te krijgen. We waren voorbereid, al kostte het de eerste keer wel ruim 10 minuten stoeien om het voor elkaar te krijgen.  “Less is more” kost duidelijk veel en veel meer tijd dan “more is beautiful”.

Uit liefde en zorgzaamheid voor onze kinderen en kleinkinderen hebben we van ons eigen huis twee tiny houses proberen te maken. Vanwege een verbouwing huizen onze zoon, schoondochter en onze twee kleinkinderen van 1 en 2,5 jaar ruim een week of 9 bij ons in. Zij op onze ouderlijke slaapkamer en in onze woonkamer, wij slapen onder het schuine dak van de logeerkamer en hebben een eigen leefruimte op zolder. 

Met “inhuizen” gaan verschillende levensstijlen door elkaar heen lopen. Geheel inleveren van je privacy, wakker schrikken van huilende kleinkinderen wedijveren met het intense geluk van een spontane liefdevolle ochtendknuffel van je kleinkind in je krappe logeerbed. Hoe ging dat vroeger toch in de tijd van woningtekorten zo vlak na de oorlog en met studenten die op kamers gingen wonen bij een hospita? Tiny klinkt leuk, maar hoe leef je je eigen leven in een beperkte ruimte als onderdeel van een grotere ruimte die je met meerderen deelt? Is onderlinge liefde de smeerolie voor succesvol inhuizen?

Echt tiny zijn de kleine huisjes die reeds 750 jaar geleden gebouwd werden in het Begijnhof van Breda. Alleenwonende vrouwen die buitenshuis hun liefde gaven, aan hulpbehoevenden. Op een zeer zonnige zondagmorgen start in de gemeenschappelijke tuin de harmonie het concierto d’Aranjuez van Rodrigo. Een werk geschreven ten tijde van de Spaanse burgeroorlog. Overwinning en dreigend verlies strijden met elkaar. 

Naarmate het stuk voortschrijdt pakken donderwolken zich langzaam samen boven het Begijnhof. Zon en onweer wisselen elkaar af, zelfs in de beste relaties. Soms is uitbreiding van woonruimte daar het gevolg van.  Zoeken naar ruimte in de relatie, zei een filosoof mij ooit, leidt tot de wens naar extra fysieke ruimte. Niet vreemd dat in de hoogtij dagen van het “ik”- tijdperk de huizen flink groter werden. Krimpen van woonruimte vraagt partners die ervoor kiezen om nader tot elkaar te komen, of individuen die hun leefruimte steeds meer buitenshuis zien. Wellicht de eerste signalen van een maatschappelijke beweging naar meer sociale cohesie, een “wij- tijdperk”.
In het Begijnhof wonen nog steeds alleen maar vrouwen, wel allemaal alleenstaand.  Soms is tiny zo klein, dat het zelfs de liefde niet lukt, om voldoende ruimte voor elkaar te hebben. Je kunt er natuurlijk nog altijd voor kiezen je liefde buitenshuis te zoeken of samen elders te gaan wonen. Het volgen van je liefde voelt altijd het fijnst, die liefdeswil is nooit tiny.

De ontdekking van je ware ik, vraagt stilte

Jaarlijks gaan we met drie mannen naar het klooster met het beste bier ter wereld (World Beer Awards 2014). We lopen enkele dagen mee in het kloosterritme, proberen wat tips te krijgen om ons eigen leven te duiden. Vooral gedurende de twee langdurige stiltemomenten tijdens de ochtend- en avondgebeden beleef je hoe stilte meer inzicht kan geven in je leven.

In onze kennissenkring zijn we uitzonderingen die uitkomen voor onze belangstelling voor religie. Toch zien we steeds vaker onder het oppervlak de eerste signalen van een omslag; afkeer van het klassieke kerkelijk leven bij oudere generaties slaat om in belangstelling van de jongere generatie. Yvonne Zonderop (ex- lid hoofdredactie van de Volkskrant) beschrijft in haar boek, Ongelofelijk, hoe ‘we’ het christendom bij het vuilnis hebben gezet. Heel stom, te radicaal hebben we, volgens haar, afscheid genomen van wat 1500 jaar onze cultuur én moraal heeft vormgegeven. Met het christelijk geloof is er iets belangrijks verloren gegaan, terwijl we toch graag „diepmenselijke” noties zoals naastenliefde, compassie, schuld en vergeving een plek willen geven (nrc, 21-04-2018).

De hoge kijkdichtheid van de jaarlijkse Passion-uitzending op TV staat niet op zichzelf. Twee jonge studenten van de filmacademie zaten ook in het gastenverblijf van ons klooster en filmden het kloosterleven, dat sinds 1130 weinig is veranderd. Jonge mensen die zelf het initiatief nemen om meer te weten te komen over religieuze uitingen. Een leger-aalmoezenier constateert dit studiejaar dat zijn militairen in opleiding steeds vaker om een bijbeltje vragen. Ook ziet hij opmerkelijk veel religieuze symbolen in hun tatoeages. 

De jonge generatie, grootgebracht zonder christelijke wortels, lijkt een gebrek te ervaren aan kennis van het christendom. De revitalisering en belangstelling voor christelijke waarden kan samenhangen met de behoefte om de eigen plek hier op aarde beter te kunnen duiden in relatie tot alles om ons heen, wat voor ons bestond en wat in de toekomst nog tot leven komt. Aansluitend bij de eerder door het Sociaal Cultureel Planbureau vastgestelde behoefte aan ‘Zelfspiritualiteit’ – de overtuiging dat de zin van het leven ligt in de ontdekking van je ware ik, je authentieke zelf. De zin van het leven moet je vinden in je unieke innerlijke ervaring en het ontwikkelen van je eigen vermogens (SCP, mei 2014).  Daarbij is sprake van deïnstitutionalisering van de religie, de antwoorden niet zoekend in een traditionele kerk, wel door een eigen mix te maken van christelijk denken, zonder direct te willen “geloven”.

Het nieuwe kabinet wil onderhoud en exploitatie van het cultureel erfgoed weer goed op de kaart zetten, ook de kerkgebouwen. Als bestuurder van de Grote Kerk in Breda ben ik medeverantwoordelijk voor een uit bakstenen opgetrokken gebouw met een “schil” van prachtig gebeeldhouwd kalkzandsteen, dat eens in de 100 jaar vervangen moet worden. Ook nu staan we voor een grote restauratie van jaren en miljoenen euro’s. De kerk is ooit opgericht door de Nassaus met als doel om “stilte” te overkappen. De traditionele kerkelijk functie is met enkele diensten per jaar nog zeer beperkt. De komende jaren zullen we als bestuur naast instandhouding van een bouwkundige perfecte vorm van kalkzandsteen ook moeten zoeken naar een perfecte eigentijdse inhoudelijke invulling van de ontdekking van je ware ik, je authentieke zelf.

Ook dat kost geld. In het verleden werd geld vergaard voor de Grote Kerk met de verkoop van een gewoon biertje. Bij een perfecte vorm en inhoud van de kerk hoort natuurlijk een perfect biertje. Volgende keer aan de paters ook daar wat tips over vragen.

dilemma's of trilemma's

Dilemma’s dwingen in het leven tot moeilijke keuzen. Twee van onze dochters bevielen de eerste twee maanden van 2018 van hun eerste kind. Als ouders wil je zo’n bevalling graag in de directe omgeving van je kinderen beleven. Dat is nogal ingewikkeld als de ene in Utrecht woont en de andere in Nieuw-Zeeland, een nadeel van de globalisering van ons gezin.

De econoom Dani Rodrik gaf al in 2007 aan dat globalisering tot lastige keuzen leidt, zelfs voor een ‘trilemma’ kan zorgen (NRC 10 maart 2018). Zo kan globalisering niet tegelijkertijd samengaan met democratie en behoud van de nationale soevereiniteit. Van deze drie kan een land er slechts twee tegelijk hebben. Wie wil deelnemen aan steeds diepere internationale integratie (een mix van globalisering en democratie), moet zich schikken in steeds ingrijpendere gemeenschappelijke regels en standaarden. Dat geldt voor landen, maar misschien ook voor gezinnen. Wil je een diepere integratie van culturen in je uitgebreide gezin dan kun je niet blijven vasthouden aan de eigen oorspronkelijke gezinscultuur. 

Planning maakt het nemen van beslissingen soms wat makkelijker, zeker als de geboorte op de geplande uitgerekende datum geschiedt. Dat was het geval met kleindochter Ivy in Nieuw-Zeeland. We waren vijf dagen tevoren geland. 

Voor ons als grootouders waren de daaropvolgende vijf weken een ware belevenis. Het is mooi om de Engelse koloniale invloed te zien op het Nieuw-Zeelandse kraamzorgmodel (ziekenhuissfeer in kraamkliniek, geen kraamhulp thuis, tot 6 weken na bevalling regelmatig huisbezoek van verloskundige). Veel mooier is de waarneming dat je eigen kinderen direct na de bevalling als een blad aan de boom omdraaien en veranderen in ervaren ouders.  Het meemaken van zo’n eerste levensteken van een kleinkind is daarmee een echte belevenis.

Vrij snel na terugkeer in Nederland volgde de niet op dat tijdstip geplande geboorte van kleindochter Lara, zes weken te vroeg. Je staat verwonderd te kijken naar het leven van zo’n klein poppetje. Na slechts 34 weken werken alle organen op eigen kracht. We denken dat we als mensen in deze digitale wereld veel kunnen, maar dat valt geheel in het niet als je beseft en ziet wat moeder natuur in 34 weken voor elkaar krijgt. De moedermelk komt vanzelf op gang en kleine Lara weet gelijk al hoe ze die binnen moet krijgen. Iedere geboorte blijft een wonder.

In onze belevenis-economie wil de klant niet alleen een product of dienst maar een met dat product of dienst geassocieerde beleving (Wikipedia), liefst een gedenkwaardige belevenis. Ook binnen de harde wetenschap heeft dat effecten. Bijvoorbeeld in de geschiedkundige literatuur verdwijnen droge wetenschappelijke artikelen met historische opsommingen naar de achtergrond, historische romans laten ons de historische periode beleven.

Arnoud–Jan Bijsterveld, hoogleraar Cultuur, vroeg onlangs bij de presentatie van zo’n historische roman aandacht voor inleven in plaats van slechts beleven. We beleven van alles, maar we nemen niet de tijd om ons in te leven in de ander.

Laten we proberen te begrijpen wat de ander meemaakt, ons empathisch op te stellen en daardoor ook meer van zijn of haar culturele waarden en normen te begrijpen. Dat zou het accepteren van gemeenschappelijke waarden en normen in deze globaliserings-tijd ook in ons gezin weleens makkelijker kunnen maken. Al blijft de geboorte van prachtige kleinkinderen voor ons gelukkig geen dilemma noch trilemma, gewoon een prachtige combi van leven, beleven en inleven.

Bruggen

De stormen van afgelopen weken maakten het leven anders, zorgden voor onderlinge verbondenheid. Andere oplossingen om de verkeerscongestie aan te pakken doemden spontaan op en bleken mogelijk door er voor elkaar te zijn; “stormpoolen” was geboren. In de miljoenenstad Auckland, waar ik deze maand verblijf, is het tegengestelde van een compacte stad. Bijna iedereen woont in de wijde omgeving van het centrum in laagbouw in de eigen bungalow en moet zich vervoeren met de auto. De motorway over de Auckland Bridge zorgt dagelijks voor een file aan beide stadzijden. Als je met drie of meer in de auto zit, krijg je via de busbaan voorrang op de solistische automobilisten. Integreren levert je een voordeeltje op.

Aan onze kant van de naastgelegen oude Pakuranga brug wordt onze tuin in Auckland aan de waterkant doorsneden door een openbaar wandelpad. De Rotary Walkway leidt langs een voormalige Amerikaanse landingsplaats in de WOII voor de bevoorrading van het leger in de Pacific, in een tijd zonder “America first” en “nepnieuws”. De betere middenstand, met opvallend veel Aziaten, loopt al groetend over de walkway hun verfrissende rondje.  

Aan de andere kant van de brug ligt een lagoon. De brugpassage doet me even denken aan een item in het Netflix interview van David Letterman en Barack Obama van enkele dagen terug. Letterman loopt met congreslid John Lewis over de brug bij Selma, Alabama, dezelfde brug waarover Lewis de beroemde protestmars liep op 7 maart 1965. Langs het Lagoon lopen mensen van diverse culturen hardlopend en wandelend langs en door elkaar, gescheiden van de vooral Europese immigranten die vanaf luxe veranda’s neerkijken op het sportende volk. 

Auckland is een stad met de grootste Pacific populatie ter wereld, samen met de oorspronkelijke Maori's, Aziaten en Europese immigranten. Een stad waar rijke tot zeer rijke Aziaten zich vestigen op “blanke” toplocaties. Ze doorbreken met hun in Azië verworven kapitaal de “sociale constructies” die racisme volgens Obama in stand houdt, maar ze integreren in hun nieuwe land slechts moeizaam. Een land waarin het nog zoeken is naar de voordelen van de multiculturele gemeenschap voor degenen die wel integreren.

Met de geboorte van een Nieuw-Zeelandse kwam de vijfde nationaliteit in ons gezin. Begin deze maand is Ivy, ons derde kleinkind, hier geboren in Auckland. De overbrugging duurde slechts een kleine 4 uur van een zwangere dochter met de eerste weeën tot een trotse moeder met een dochter van 8 pond. Een fractie van de tijd die wij als grootouders nodig hadden om de afstand tussen thuis en hier te overbruggen.

Ondanks dat het hier volop zomer is en 12 uur vroeger, zorgt de combi van het weer en de verbondenheid met internet, voor een thuisgevoel. Op dezelfde tijdstippen dat de twee stormen van deze maand losbarstten in Nederland, kwam hier in Auckland ook de regen met bakken uit de hemel. Aan de andere kant van de wereld kun je je snel thuis voelen, met de Whats-app berichten over stormpoolers en vliegende voetgangers op de smartphones en een razende storm rondom het huis.

Welkom Ivy in deze digitale wereld, waarin de warme gevoelens van je opa en oma straks vooral via WhatsApp en FaceTime tot je zullen komen.

Nu maar hopen dat Ivy met drie nationaliteiten in haar gezinnetje, ook snel mag integreren en daarvan de voordelen mag ervaren in een wereldgemeenschap waarin globalisering en immigratie, de eigen cultuur niet doet verwateren, maar juist kan versterken. *

-->

*) Bas Heijne, “Onbehagen, nieuw licht op de beschaafde mens”, 2016