Elk jaar trekken we met drie mannen naar het klooster dat het beste bier ter wereld produceert (World Beer Awards, 2014). We dompelen ons een paar dagen onder in het kloosterritme en proberen wat inzichten op te doen die ons eigen leven kunnen verrijken. Vooral tijdens de lange momenten van stilte bij het ochtend- en avondgebed ervaar je hoe stilte kan helpen om dieper inzicht te krijgen in je leven.
In onze vriendenkring zijn we uitzonderingen in onze open belangstelling voor religie. Toch zien we onder de oppervlakte steeds vaker tekenen van een omslag; de afkeer van de traditionele kerk bij de oudere generaties maakt plaats voor een groeiende interesse onder jongere mensen. Yvonne Zonderop (voormalig lid van de hoofdredactie van de Volkskrant) beschrijft in haar boek Ongelofelijk hoe ‘we’ het christendom overboord hebben gegooid. Volgens haar hebben we, misschien te abrupt, afscheid genomen van iets wat 1500 jaar lang onze cultuur en moraal heeft gevormd. Met het christendom is iets waardevols verloren gegaan, terwijl we toch behoefte houden aan begrippen als naastenliefde, compassie, schuld en vergeving (NRC, 21-04-2018).
De hoge kijkcijfers van de jaarlijkse tv-uitzending van The Passion staan dan ook niet op zichzelf. Twee jonge studenten van de filmacademie verbleven in hetzelfde gastenverblijf van het klooster als wij, om het kloosterleven te filmen dat al sinds 1130 grotendeels onveranderd is gebleven. Jongeren die op eigen initiatief meer willen weten over religieuze uitingen. Een legeraalmoezenier merkt ook op dat steeds meer jonge rekruten om een bijbeltje vragen. Hij ziet daarnaast opvallend veel religieuze symbolen in hun tatoeages.
De jongere generatie, opgegroeid zonder christelijke wortels, lijkt een gebrek aan kennis over het christendom te ervaren. De hernieuwde interesse in christelijke waarden hangt misschien samen met de behoefte om een diepere betekenis in het leven te vinden, een behoefte om hun plek op aarde beter te begrijpen in relatie tot alles om ons heen, wat ons voorging en wat nog zal komen. Dit sluit aan bij de behoefte aan ‘zelfspiritualiteit’ die eerder door het Sociaal en Cultureel Planbureau werd vastgesteld: de overtuiging dat de zin van het leven ligt in de ontdekking van je ware ik, je authentieke zelf. Die zin moet je vinden in je unieke innerlijke ervaring en de ontwikkeling van je eigen talenten (SCP, mei 2014). Dit gaat gepaard met een deïnstitutionalisering van religie, waarbij mensen niet langer in traditionele kerken zoeken naar antwoorden, maar een eigen mix van christelijk denken creëren zonder direct te willen ‘geloven’.
Het nieuwe kabinet wil de instandhouding en het gebruik van ons cultureel erfgoed, inclusief kerkgebouwen, weer goed op de kaart zetten. Als bestuurder van de Stichting Grote Kerk in Breda ben ik medeverantwoordelijk voor een bouwwerk van baksteen met een prachtig gebeeldhouwde kalkzandstenen mantel, die eens in de honderd jaar moet worden gerestaureerd. Ook nu staan we voor een grootschalige renovatie, een project dat jaren zal duren en miljoenen euro’s kost. De kerk is ooit opgericht door de Nassau’s met het doel om ‘stilte’ te omarmen. De traditionele kerkfunctie door de Protestantse gemeente is tegenwoordig nog beperkt tot enkele diensten per jaar. De komende jaren zullen we als seculier bestuur, naast het behoud van de kalkzandstenen pracht, ook moeten nadenken over een eigentijdse, inhoudelijke invulling die ruimte biedt voor de zoektocht naar het ware zelf, naar authenticiteit.
En dat vraagt ook om financiële middelen. Vroeger werd geld ingezameld voor de Grote Kerk door simpelweg bier te verkopen. Bij een perfecte vorm en invulling van de kerk hoort natuurlijk een perfect biertje. De volgende keer bij de paters wat brouw tips vragen.
