Vriendschap

                                        

Twijfel en kwetsbaarheid spelen een belangrijke rol in een diepe en betekenisvolle vriendschap. Als mensen zich kwetsbaar durven op te stellen door hun twijfels, zorgen en emoties met hun vrienden delen, kan dit leiden tot een gevoel van verbondenheid en een gedeelde ervaring gebaseerd op vertrouwen. Met een paar vrienden zitten we in een hedendaags café, waar vroeger de krant werd geschreven en gedrukt. Als vrienden proberen wij samen herinneringen te delen en ook te maken. Een zinvol leven loopt immers vaak via contacten met de ander, of in mooi Engels  “Aspire to inspire before you expire”.  We doen dat een paar keer per jaar. Terwijl wij denken te passen in het door de eigenaar geschetste beeld van de eigenzinnige, creatieve en ondernemende bezoeker, typeren de meisjes achter de bar ons vast als mannen op leeftijd. “Act your age” is één van de levenslessen die we daarvan mee naar huis nemen.

Twee lagere school -jongens rennen door een dahlia veld in Close, de Belgische inzending voor de komende oscar-nominatie. Een prachtige film over een intieme en onafscheidelijke vriendschap, een hechte band die op de middelbare school veel vragen oproept bij hun mede-leerlingen. Te “close” waren ze in de ogen van hun klasgenoten en zo verdween de mogelijkheid om zonder na te hoeven denken, van elkaar te kunnen houden. Het uit elkaar gedreven worden doet pijn, heel veel pijn voor deze 13-jarige jongens, het einde van hun mooie vriendschap. Bijna ons hele praatgroepje kent elkaar al van de middelbare school, we weten uit eigen ervaring dat het omgaan met rampspoed of conflicten vriendschap juist kan versterken. Die mooie decennia-lange connectie met elkaar was deze 13-jarige jongens helaas niet gegeven. 

Voor vriendschap is het delen van ervaringen essentieel, het formuleren daarvan is sinds vorige week een stuk eenvoudiger geworden. De applicatie Chapbot maakt in enkele seconden coherente hyperrealistische lappen tekst die niet van echt zijn te onderscheiden. Het schrijven van werkstukken, rapporten en columns is kinderspel geworden. Binnen twee jaar zal 90 procent van de digitale informatie door AI gegenereerd zijn (NRC,16-12-2022).  Ook de eerste twee volzinnen uit deze column zijn geformuleerd door dit kunstmatig intelligentie programma. Twijfel en kwetsbaarheid schieten me te binnen als “echt” niet meer van “nep” te onderscheiden is.  Aan de echtheid van onze vriendschap twijfel ik geen moment en daar prijs ik me gelukkig mee.

Groeien in krimp

                                                

Tijdens de Dutch Design Week (DDW) in Eindhoven werd ik weer ontzettend blij en energiek van deze sprankelende innovatieve omgeving.  Te ervaren hoe jong talent bijdraagt aan een positieve toekomst, veel bewuster met ons milieu om wil gaan. Heel bijzonder om die internationale unieke opeenstapeling van innovatie afkomstig van talenten met verschillende achtergronden en nationaliteiten te beleven, in een stad die eind 90-er jaren nog economisch moest krimpen vanwege massaontslagen bij Philips en Daf.
Alles lijkt in ons leven te draaien om groei, maar krimp is vaak veel beter, zeker ook voor ons milieu. Toch lijken we in alles liever te willen groeien, dan te krimpen. De gemiddelde Nederlandse man is zo’n 20 centimeter langer dan 200 jaar geleden, toen we tot de kortste mannen behoorden in Europa. Kunstenaar Arne Hendriks, artist in residence bij de RABO, pleitte op de DDW ervoor deze langste mensen ter wereld te laten krimpen tot 50 centimeter. Een lichaamslengte die beter op aarde past met een beduidend betere groene voetprint. Het is ook een kwestie van overleven, kleinere mensen gebruiken immers minder grondstoffen. Zo waren het ook de kleinste en lichtste dinosaurussen die het langst overleefden op deze aarde na een meteorietinslag.  Kan design ons helpen een positievere beleving te krijgen bij krimp?

 

“Less is more”, is rationeel gezien goed voor de leefomgeving, maar hoe verbind je er een goed gevoel aan? Niet met slimme marketingtrucs van fabrikanten die met “krimpflatie” onbewust minder van hetzelfde product, in dezelfde verpakking en voor dezelfde prijs verkopen. Wat helpt wel? Met een juist design kun je “less” toch een “more” gevoel meegeven. Toenemende krimpresultaten kun je laten zien met een stijgende lijn, het geeft een positiever gevoel dan de dalende lijn ten opzichte van de oorspronkelijke situatie.
De eerste pijlen van de weg die je moest gaan, wezen omhoog. Heel begrijpelijk want de designers waren Romeinen die het fallussymbool gebruikten om de weg naar hoerenbuurten en bordelen aan te geven (wikipedia). Het positieve emotionele gevoel bij een omhoog wijzende pijl kan ook de doorstroming in het verkeer bevorderen. Vandaar dat alle op Nederlandse verkeersborden gebruikte pijlen voor rechtdoor gaand verkeer, het afgelopen decennium zijn omgedraaid van omlaag naar omhoog wijzend. Een beter gevoel dat hopelijk ook zorgt voor een beter cijfer voor de verkeersveiligheid.

 

Tijdens Allerzielen was het redelijk rustig op de begraafplaats hier in de wijk. Het mooie creatief vormgegeven graf van Rein Welschen, overleden in 2013, springt ertussenuit door zijn schoonheid. Als burgemeester van Eindhoven legde hij in economisch zwaar weer de basis voor het succesvolle ‘innovatie-ecosysteem’ Brainport, een samenwerking van de regionale overheden, bedrijfsleven en kennisinstellingen.  Het ervaren van de sprankelende innovatieve DDW-omgeving is daar één van de resultaten van. Op zo’n verder lege begraafplaats besef je eens te meer dat bijzondere projecten altijd een eerste stap vooruit nodig hebben van een gedreven individu. Ik heb hem daar even speciaal voor bedankt, Rein kan trots zijn op het resultaat van die eerste stap.

Verbondenheid

Mensen zoeken verbinding met anderen, voor velen blijft het vaak bij een droom want vier op de tien Nederlanders voelen zich eenzaam. Verbondenheid met mens en natuur is essentieel in ons leven. Het geeft zin aan ons leven, de kans om samen herinneringen te delen en bijvoorbeeld trauma’s te verwerken (Bessel van der Kolk in de laatste zomergasten uitzending van 2022). Culturele en maatschappelijke ontwikkelingen duidt en beleef je beter samen met anderen. Zo opent het fotofestival Bredaphoto in de Grote Kerk Breda met een levensgrote foto van een Iraanse, met hoofddoek, in een bruisende zee. Actueler kan haast niet. Na de gruwelijke moord op de 22-jarige Mahsa Amini vanwege de onjuiste dracht van haar hoofddoek, is de Iraanse bevolking hevig in opstand gekomen voor meer vrijheden.  Op het internationaal fotografie-festival in Arles “rencontres d'Arles” kon ik dit beeld afzetten tegen het werk van eenenzeventig vrouwelijke kunstenaars uit de feministische avant- garde van de jaren zeventig. Deze vrouwen schetsten het nieuwe Europese 'vrouwbeeld' van destijds met foto’s om discriminatie, seksisme, sociale ongelijkheden en patriarchale machtsstructuren aan de kaak te stellen. Dwingend beteugelen Ayatolla’s de vrijheid van vrouwen.  Zet je de vrij en onbevangen foto’s uit zeventiger jaren af tegen de huidige, steeds sterker door de westerse wereld waaiende conservatieve, tijdgeest dan lijken vrouwen zich in een strakker keurslijf te laten drukken.

 

Op het einde van zijn leven woonde Vincent van Gogh, onbekend en vaak ook eenzaam in Arles. De herinneringen aan hem zijn extreem tastbaar en zichtbaar in de psychiatrische kliniek Saint-Paul-de-Mausole, onder andere in zijn eigen kamer waar hij verbleef na het afsnijden van zijn oor. Kopieën van zijn schilderijen hangen in de omgeving waar hij ze schilderde. In die periode van één jaar maakte Vincent 143 olieverfschilderijen en meer dan 100 tekeningen, in zijn hele leven verkocht hij trouwens slechts één schilderij. Het zijn beelden die je verbinden met de kunstenaar. Die verbinding met Vincent en de natuur voelen inmiddels talloze bewonderaars wereldwijd.

Het begin van Vincents leven speelde zich af in de Bredase regio, te jong om te kunnen tekenen en schilderen. Creaties van Vincent met herinneringen aan die tijd ontbreken en daardoor voel je zijn aanwezigheid in de stad stukken minder. Toch waren ruim honderd jaar geleden in Breda, waar zijn opa dominee was in de Grote Kerk en zijn moeder ook een aantal jaren woonde, wellicht de meeste werken van Vincent te zien. Een zeer omvangrijk deel van Vincents werken heeft immers eerst bij zijn moeder en daarna jaren bij timmerman Janus Schrauwen op zolder gelegen voordat het voor 2,5 (!)gulden werd opgekocht door marktkoopman Couvreur. In die tijd kon je in een Bredaas café een Van Gogh krijgen als je een pilsje aan Couvreur aanbood. Het is wrang dat creatieve geesten met van de tijdgeest afwijkende ideeën en creaties pas na hun leven waardering krijgen.

 

Tgv’s vliegen in rechte lijnen, snel en met een hoge frequentie door het landschap om mensen en steden te verbinden. Italiaanse, Franse en Spaanse spoorwegen rollen komend jaar in snel tempo een HSL-netwerk uit in elkaars landen. Hoe anders gaat dat in Nederland, waar de NS zich met een kwaliteitsargument verzet tegen de toegang van deze collega’s tot het HSL netwerken. Tegelijkertijd krimpt de NS eind dit jaar de HSL-lijn tussen Amsterdam en Breda in van ruim 50 naar 8 keer per dag. Voor een bijzondere “van Gogh-TGV” tussen Arles en Breda zal het wachten zijn op buitenlandse spoorwegen. Tot die tijd kun je er alleen over dromen net zoals Vincent slechts kon dromen over de succesvolle verkoop van zijn werken.

Verhalen

In zijn verhaal toont wielrenner Jan Janssen mij onbedoeld wat hem een groot sportman heeft gemaakt. Tijdens de expositie Koerstrui in de Grote Kerk Breda begint hij over de prachtige foto van hem op het grote doek, “jammer dat het door de plooien nu lijkt alsof ik niet recht vooruit kijk”. Jan, Nederlandse grootste wielrenner, heeft nog steeds oog voor detail en perfectie. Als 15- jarig jongetje zat ik op de Italië-lei in Antwerpen gekluisterd aan de autoradio, toen Jan de Tour de France won in 1968. Ik herinner het me als de dag van gisteren. Op de laatste dag pakte hij in een snelle tijdrit de gele trui af zijn Vlaamse opponent Herman van Springel. 

Toen ik Jan vervolgens de groeten deed van een gezamenlijke kennis brandde hij helemaal los over een ogenschijnlijk klein detail in zijn leven. “Dan moet ik je nog een verhaal vertellen”. In de winter van 1969 vliegt een vogel door Jan’s auto-voorruit en staat hij hulpeloos in West-Brabant langs de weg, bang dat hij te laat is voor de start van de zesdaagse van Bremen. Zowaar stopt een auto en de chauffeur brengt hem direct naar Utrecht, neen de man wil er geen geld voor. Bijna dertig jaar later, in 1996, wordt Jan door een onbekende man gevraagd zijn levensverhaal op een personeelsfeestje te vertellen. Het is de chauffeur van destijds, de vader van onze gemeenschappelijke kennis. Gelijk zegt Jan belangeloos toe, want Jan vergeet geen details over zijn behaalde successen. Sinds die tijd zijn het vrienden voor het leven. Detailkennis en het streven naar perfectie zijn na al die jaren niet verdwenen, dat is Jan.  

In het boek “een zinvol leven” van Fokke Obema, las ik de stelling van Dan McAdams, Amerikaans psycholoog, “ Als jij me wilt kennen, moet je mijn verhaal kennen, want dat bepaalt wie ik ben”. Dat slaat natuurlijk ook op mezelf. In deze blog breng ik vele verhalen onder woorden en door ze te delen en zelf te analyseren probeer ik er een lijfspreuk uit de destilleren. Voorlopig hou ik het voor mezelf op “Mede = mens =zijn”. Een levensdevies dat past binnen hetgeen Maud Vanhauwaert uitdraagt “Niet het cultiveren van de eigen identiteit zou voorop moeten staan, zoals je nu overal ziet, maar het cultiveren van de nieuwsgierigheid naar de ander”.

Digitale storytelling is in opkomst. Tijdens autoritjes luister ik steeds vaker naar podcasts, een digitale uiting die het dichtst in de buurt komt van de intimiteit van dat pure vertellen. Het zijn heel vaak verhalen, een narratief, waarin duurzaamheid, spiritualiteit en de herstelde band tussen mens en natuur een grote rol spelen. Verhaallijnen op een persoonlijke manier gebracht met durf om echt iets van jezelf te laten zien en met een betekenisvolle boodschap waar je iets aan hebt. Als het verhaal goed is opgebouwd, zorgt het voor een unieke ervaring. Dat deed Jan met zijn verhaal, ook als was ik de enige toehoorder.

Verlaten

Dochter, schoonzoon en kleinkinderen rijden ons op deze eerste pinksterdag naar een bijna geheel verlaten luchthaven in Auckland, Nieuw Zeeland. Sinds een maand is het land weer open, maar zo goed als alle airport-shops zijn gesloten, te weinig vluchten en passagiers. Beveiligers en overig personeel vechten om je aandacht om voor hen te kiezen bij de paspoort en bagage controle. Een totaal andere wereld dan waar de reis naar toe gaat, een totaal overspannen Schiphol waar vluchten gecanceld worden vanwege personeelstekort. Even een vliegtuig vol met airport- personeel invliegen zou je zeggen. Voordeel voor beide kanten, tijdelijk werk en ervaring voor  de kiwi’s en kortere wachtrijen op Schiphol. 

Onze Nieuw-Zeelandse kleinzoon van twee zat daarvoor nog  trots op een  hele grote “digger”  in een verder verlaten weiland dat zijn vader bouwrijp moet  maken, heel veel hectaren voor een fabriek en 1.100 woningen voor de fabrieksarbeiders. De woning problematiek voor medewerkers speelt overal, ook hier. Hier pakt deze werkgever zijn verantwoordelijkheid, die doet denken aan de begintijd van Philips en de industriële revolutie.  Een interessante verbondenheid waarbij de werkgever als private investeerder er baat bij heeft niet het onderste uit de kan te halen bij  de verkoop van woningen aan zijn eigen werknemers die gelijk ook een financieel voordeeltje hebben.

Zelf voel ik me ook wat verlaten, nu ik net afscheid op de airport heb genomen van kind en kleinkinderen. Het volgend fysieke contact is niet te voorspellen en dat voelen we allemaal. Veel ouders  kennen het dubbele gevoel, je kind  voelt zich beter op haar gemak aan de andere kant van de wereld , toch blijft die heimwee naar het grote gezin met z’n allen samen.  Onze kleindochter van vier piekert zich al dagen suf hoe opa en oma tegelijkertijd bij haar en bij de andere kleinkinderen in Nederland kunnen blijven.  Helaas lukt het haar niet, een oplossing te bedenken. Heel zachtjes fluister ze in mijn oor, “ I will miss you, opa” .  Een mooiere binding kun je als opa toch niet krijgen, toch ? 

Herinneringen

Vele kaarsjes branden op de memorials van zowel de Coronapandemie en de Oekraine oorlog in de Grote Kerk Breda. Het zijn vaak emotionele herinneringen aan bekende personen via een foto op het memorial of een schrijven in het gedenkboek. In heel korte tijd hebben we ons gerealiseerd dat gezondheid en vrede geen vanzelfsprekendheden zijn. Plots kunnen we dierbaren verliezen en ook ons geloof in een veilige volmaakte wereld. 

De herinneringen aan de vele, vaak onbekende, slachtoffers van de corona pandemie en de Oekraine oorlog hebben van onze individuele vrijheid iets ongewoons gemaakt, in ieder geval minder gewoon dan we tot voor kort misschien dachten. Het belang van de instandhouding van de staat met haar historische spirituele en morele waarden gaat bij menig ideologisch gedreven autocratisch leider boven dat van de individuele burger. Het economisch belang kreeg in Brazilië voorrang boven de inenting van arme coronaslachtoffers en het behoud van de Russische doctrine boven het leven van vele Oekrainers. Oorlog in Europa en binnen enkele dagen was NAVO/EU-deelname als garantie voor het behoud van onze vrijheid ineens geen loze opmerking meer.

Dan zijn er ook de vergeten dodelijke slachtoffers. Patholoog anatoom Greg Hess uit Arizona, legt in studie-verslagen de migrantenlevens vast van hen die de oversteek van de grens tussen Mexico en Verenigde Staten midden in de droge woestijn niet hebben overleefd. De Ierse kunstenaar Brian Maguire heeft in zijn expositie “Remains” de verslagen van deze menselijke resten vereeuwigd in diverse schilderijen. De cross-over tussen kunstenaar en medicus levert indringende kunst op, herinneringen aan hen die gestorven zijn op weg naar een betere wereld, die voor vele niet vanzelfsprekend is. Kunst die ons laat herinneren aan hen die ergens dood zijn achtergebleven of -gelaten zonder dat iemand een kaarsje voor ze brandt. Iedereen heeft immers recht op herinnering zowel de bekende, de onbekende en de vergeten slachtoffers.  Een herinnering die ons doet beseffen dat we altijd zullen moeten strijden voor onze vrijheid. 

je zelf zijn, maar wel samen

Onze sanseveria carnavals-act met de vaste mannenclub was dit jaar een ware belevenis. Een paar dagen even anders zijn, maar toch jezelf, in een omgeving vol vrienden en met klasgenoten uit lang vervlogen schooljaren. Je leeft door het delen en tegelijkertijd weer maken van herinneringen. Soms heel emotievol bij de warme herinneringen aan een onlangs gestorven vriend terwijl “zijn” Limburgse Beppie Kraft in d’n hiemel zingt. Of als je de arm om een bekende met een slechte prognose slaat, wetende dat er geen volgend jaar met elkaar op deze wijze zal zijn. Nog éénmaal samen beleven, weten en voelen dat geleefd hebben pas eindigt wanneer je niet meer in de gedachten van anderen voortleeft. 

Het zoeken naar het gezamenlijke is in onze huidige individualistische samenleving geen vanzelfsprekendheid. Juist het persoonlijke staat in alles voorop. Vroeger  betekende “jezelf-zijn” een keuze voor de eigen waarden meestal tegen de stroom in (Bas Heijne over Gilles Lipovetsky, NRC 30-12-2021). Het individualisme heeft zich inmiddels ontwikkeld tot een recht om het eigen belang te laten prevaleren boven het gezamenlijke. Complotdenkers gaan met het digitaal verspreiden van hun ideeën zelfs nog een stapje verder dan het eigen belang. Zij hebben hun eigen waarheid, de waarheid is wie ze zelf zijn, met een verlies aan zingeving en sociale vervreemding tot gevolg (Cees Zweistra, Trouw, 25-9-2021).

Waarheden dienen op feiten gebaseerd te zijn, maar wel in de juiste context en actueel. Zo baseren wij onze mening over de wereld vaak jammer genoeg op feiten die we in onze schooltijd tot ons namen (Factfulness, Hans Rosling, 2018). De feiten zijn echter wel veranderd. Ondanks de soms extreme levensomstandigheden in diverse brandhaarden, gaat het een stuk beter met de welvaart in de wereld dan de meeste van ons denken. Zo is vooral het inkomen per hoofd van de bevolking de laatste decennia drastisch gestegen. Overal waar het inkomen stijgt, daalt het aantal kinderen per gezin, stijgt de levensverwachting, het opleidingsniveau etc.. Dan zie je dat we wereldwijd op eenzelfde niveau van inkomen per hoofd van de bevolking niet alleen binnen culturen maar ook over culturen heen op dezelfde wijze bijvoorbeeld drinken, voeden, transporteren en slapen. IKEA kan daardoor wereldwijd met dezelfde artikelen de midden- en hogere inkomens van de gehele wereldbevolking bedienen, zelfs met sanseveria’s. Samenleven en je zelf zijn, vraagt echter meer dan samen dezelfde sanseveria’s kopen, het vereist samen beleven.

Schurend Paradijs

In Utrecht was dit weekend geen taxi te krijgen, ook niet om onze hoogzwangere jongste dochter naar het ziekenhuis te rijden. Crisis in het jonge gezin. Diverse zware stormen in eigen land hadden het treinverkeer volledig platgelegd. Alle Utrechtse taxi’s waren naar Schiphol om attractieve ritjes te scoren, dat heet marktwerking. Inmiddels wordt, steeds vaker getwijfeld of de markteconomie (De onzichtbare hand van Adam Smith) wel zo zaligmakend is. Zeker in crisistijden zoals een pandemie of een zware storm, blijken doorgeschoten individualisme en neoliberalisme slechte raadgevers. Zijn we niet toe aan een reset?

Het superjacht van Bezos kan niet onder de Rotterdamse Hefbrug door, gewoon even laten demonteren en weer opbouwen. De kapitalistische paradijsjes, de uitwassen van de superrijken, schuren steeds vaker ook aan tegen onze normen en waarden. De superrijken van deze wereld zetten op allerlei wijzen machtsmiddelen in om markten te vervormen naar hun eigen belang. Daartegenover zie je wereldwijd opstootjes ontstaan van gewone mensen die zich niet gehoord voelen. Bas van Bavel (2018) toont in een analyse van de wereldgeschiedenis aan dat wanneer economische elites met hun rijkdom politieke en juridische macht veroveren en de vermogensongelijkheid sterkt stijgt, de economische ongelijkheid zich vertaald in politieke ongelijkheid. De maatschappelijke cyclus die begon met een open samenleving komt dan na een hoogtijperiode voor velen terecht in een economisch en sociale neergang, waarin economie en markten stagneren en eenvoudige opstootjes uitgroeien tot succesvolle sociale opstanden. Het resultaat van het laten verschralen van de publieke zaak en het slechts de superrijken laten beleven van hun paradijsjes.

Marktwerking is zeker in crisistijden niet zaligmakend voor veel publieke diensten zoals de zorg en openbaar vervoer. Een aankomende bevalling, en zeker de eerste, is een hectische gebeurtenis voor de aanstaande ouders. Als taxi’s niet rijden, biedt uiteindelijk de naastgelegen bushalte uitkomst. De publieke busdienst rijdt de aanstaande ouders met een nog lege Maxi-Cosi, via de reguliere bus-route rechtstreeks naar het ultramoderne geboortecentrum. Het wordt helemaal zaligmakend als de ouders zich uren later met een lief klein baby’tje in het paradijs voelen. De natuur heeft weer iets moois gemaakt. Wat een belevenis …..ook voor ons als grootouders van het negende kleinkind.

Bas van Bavel, De onzichtbare hand, hoe markteconomieën opkomen en neergaan (Prometheus, 2018)

Uitbarsting

 

De immens grote vulkaanuitbarsting bij Tonga komt wel erg dichtbij als de andere opa en oma van je eigen kleinkinderen getroffen zijn en ieder contact onmogelijk is. Op nieuwjaarsdag gingen bij ons in Nederland en bij de opa en oma in Tonga de rillingen door het lijf toen onze nieuwe kleindochter ter wereld kwam. Twee weken later knalt bij de Tonga-tak van de familie de grond uit de grote oceaan, met een natuurkracht die ver uitstijgt boven wat de mens zelf kan ontwikkelen. De rilling in de materie zet zich verder door tot aan deze andere kant van de wereld, zelfs hier slaan beweging-metertjes uit. We kunnen de eenheid feitelijk voelen. 

De wereldwijde corona uitbarsting heeft het “internet-winkelen” nog sneller het “stads-winkelen” doen verdringen, waardoor het levendige stads- winkelhart om zeep wordt geholpen. Wil je het stadshart levend houden met analoge winkels met excellerende lokale winkeliers dan moet de lokale middenstand ook in de digitale omgeving excelleren. De klant wil immers snel en doeltreffend kunnen winkelen wanneer het moet en lekker shoppen wanneer het kan. Dat vraagt een stadshart dat zich digitaal als een eenheid presenteert, terwijl de individuele shops voor de consument herkenbaar blijven en de lokale winkel het resultaat snel in de eigen kassa ziet. Dat vraagt samenwerking tussen winkeliers die begrijpen dat de kracht van hun authenticiteit in hun winkel niet hetzelfde is als het niet verder kijken dan hun eigen winkeldeur en altijd kiezen voor wat zij zelf juist vinden. Het stadshart zien als eenheid in combinatie met authenticiteit van de winkelier vertaalt zich niet alleen in beleving en inspiratie, maar is ook terug te zien in de eigen kassa.

Gedurende vele miljarden jaren heeft de natuur zich op deze aardbol en in het heelal ontwikkeld op een wijze die we slechts in heel beperkte mate begrijpen. Laat staan dat we “het waarom” van dit alles kunnen duiden. Wel is steeds duidelijker dan ieder van ons onderdeel is van het geheel en met die wetenschap komen we een stuk verder in de plaatsbepaling van ons zelf. Kwantumfysicus en filosoof Bernardo Kastrup, laat met bizarre bevindingen op kwantumniveau een totaal andere blik op de aard van de meetbare werkelijkheid zien en uiteindelijk zelfs ons eigen bewustzijn. (NRC future affairs, 23-12-2021). Zelfs zonder materiële verbinding is een relatie waarneembaar met de andere kant van de wereld. Vreemd? Op het moment dat je lotsverbondenheid voelt met je eigen familie “down under” kun je daar alles bij voorstellen.