In Utrecht was dit weekend geen taxi te krijgen, ook niet om onze hoogzwangere jongste dochter naar het ziekenhuis te rijden. Crisis in het jonge gezin. Diverse zware stormen in eigen land hadden het treinverkeer volledig platgelegd. Alle Utrechtse taxi’s waren naar Schiphol om attractieve ritjes te scoren, dat heet marktwerking. Inmiddels wordt, steeds vaker getwijfeld of de markteconomie (De onzichtbare hand van Adam Smith) wel zo zaligmakend is. Zeker in crisistijden zoals een pandemie of een zware storm, blijken doorgeschoten individualisme en neoliberalisme slechte raadgevers. Zijn we niet toe aan een reset?
Het superjacht van Bezos kan niet onder de Rotterdamse Hefbrug door, gewoon even laten demonteren en weer opbouwen. De kapitalistische paradijsjes, de uitwassen van de superrijken, schuren steeds vaker ook aan tegen onze normen en waarden. De superrijken van deze wereld zetten op allerlei wijzen machtsmiddelen in om markten te vervormen naar hun eigen belang. Daartegenover zie je wereldwijd opstootjes ontstaan van gewone mensen die zich niet gehoord voelen. Bas van Bavel (2018) toont in een analyse van de wereldgeschiedenis aan dat wanneer economische elites met hun rijkdom politieke en juridische macht veroveren en de vermogensongelijkheid sterkt stijgt, de economische ongelijkheid zich vertaald in politieke ongelijkheid. De maatschappelijke cyclus die begon met een open samenleving komt dan na een hoogtijperiode voor velen terecht in een economisch en sociale neergang, waarin economie en markten stagneren en eenvoudige opstootjes uitgroeien tot succesvolle sociale opstanden. Het resultaat van het laten verschralen van de publieke zaak en het slechts de superrijken laten beleven van hun paradijsjes.
Marktwerking is zeker in crisistijden niet zaligmakend voor veel publieke diensten zoals de zorg en openbaar vervoer. Een aankomende bevalling, en zeker de eerste, is een hectische gebeurtenis voor de aanstaande ouders. Als taxi’s niet rijden, biedt uiteindelijk de naastgelegen bushalte uitkomst. De publieke busdienst rijdt de aanstaande ouders met een nog lege Maxi-Cosi, via de reguliere bus-route rechtstreeks naar het ultramoderne geboortecentrum. Het wordt helemaal zaligmakend als de ouders zich uren later met een lief klein baby’tje in het paradijs voelen. De natuur heeft weer iets moois gemaakt. Wat een belevenis …..ook voor ons als grootouders van het negende kleinkind.
Bas van Bavel, De onzichtbare hand, hoe
markteconomieën opkomen en neergaan (Prometheus, 2018)
