Abrupt stoppen of Doorstromen

Het plotseling overlijden van een heel goede vriend vanwege een noodlottig thuis-ongeval deed me eens te meer beseffen dat ieder van ons weliswaar door het leven heen stroomt, maar dat voor iedereen uiteindelijk de dood wacht. Soms kan het leven plots van de één op de andere dag stoppen, met een diep emotionele en sentimentele ervaring voor alle betrokkenen tot gevolg. 
Tijdens deze pandemie ervaart de culturele sector, één van de hardst getroffen sectoren, diverse keren het abrupt stoppen. Exposities, voorstellingen en presentaties waar maandenlang aan de voorbereiding is gewerkt worden plotsklaps gesloten. Slechts Doorstroomlocaties zonder vaste zitplaatsen mogen deels doorgaan. Dat geldt ook voor de Museum of the Moon expositie in de Grote Kerk Breda. Deze maan, een werk van de Engelse kunstenaar Luke Jerram, komt het best tot uiting in het donker wanneer de echte maan schijnt en de sterren blinken. Jammer dat vanwege de avond-lockdown het doorstromen juist dan stopt. 

Het stimuleren van doorstroming van de ene naar de andere woning is een manier om het wereldwijde maatschappelijk probleem van woningtekort en extreem stijgende huizenprijzen aan te pakken. Ouderen wonen vaak te groot, maar zijn honkvast. Ze zijn tevreden met de eigen woning en moeten voor het alternatief, vaak appartementen, meer betalen dan het eigen huis opbrengt en moeten buitenruimte en privacy inleveren. De appartementencomplexen versterken het gevoel van eenzaamheid, terwijl dat juist een groot probleem is bij ouderen. Architect Nick van Dijke wil bouwen tegen eenzaamheid via sociale verdichting, het compact bouwen van kleinere wooneenheden in clusters van zes tot acht woningen soms met een gezamenlijke tuin soms met gezamenlijke huiskamers en ontmoetingsruimtes (BNdeStem, 30-11-2021). Echte waarde toevoeging aan de nieuwe woning is nog sterker als nieuwe bewoners bij de woningbouwvereniging moeten solliciteren en geselecteerd worden op hun gemeenschapszin in plaats van hun portemonnee. (BNdeStem, 02-12-2021). Leven samen met anderen is voor eenzamen in deze super individualistische maatschappij zoveel waardevoller dan in een solistisch flatje. Dat laat hun leven vloeiender naar een einde stromen dan in eenzaamheid een hortende en stotende levensstroom ervaren.

Dit jaar zijn we vanuit ons eigen huis doorgestroomd naar vier tijdelijke woonplaatsen. Dat was noodzakelijk vanwege onze eigen bouwactiviteiten en van de kinderen. Een ideale mogelijkheid om te testen of onze dromen over elders wonen in eigen stad en daarbuiten ook echt kloppen. Zo woonden we telkens een maand in vier droom-opties: gemakkelijk gelijkvloers in de eigen wijk, dynamisch in de eigen binnenstad, luxe in een zonnige en warme binnenstad aan de Middellandse zee en rustig in het aangrenzende buitengebied van de eigen woonplaats. Alle bestemmingen hadden hun voor- en tegens, in de evaluatie viel de keus toch iedere keer op de eigen woning. De doorstorming naar een ander huis staat even “on-hold”, in de hoop dat ons leven nog een tijdje vloeiend mag blijven stromen en niet abrupt stopt. Verdomd jammer dat het onze vriend niet was gegeven om door te stromen. 

Meer geven dan nemen

Het leven, ook het seksleven, is voor mij vooral meer geven en iets minder nemen. In één van de meest gelezen (!) NRC-artikelen van deze maand staat dat seks tot mijn verwondering voor vele mannen meer nemen is dan geven. De man streeft zijn eigen optimale beleving na zonder zich te bekommeren om het bevredigen van zijn vrouwelijke partner (NRC, 6 oktober 2021).  Volgens Dirk De Wachter vormt de zorg voor andermans geluk juist de zin van ons bestaan, ('De kunst van het ongelukkig zijn.' 2019). Daar volgt als vanzelf uit dat seks een feestje voor twee kan zijn, als de man zorgt voor vrouwelijk geluk. Ik bevestig van harte dat wanneer je als man hier veel van weet te geven, jezelf ook veel geluk weet te krijgen en te nemen. 

Deze zomer verviel onze vakantiemaand september, de vakantie is verschoven naar oktober. Zo kon onze zoon en zijn gezin, terwijl wij op vakantie zijn, gebruik maken van ons huis door een uitloop van hun bouwplannen. Daar gaat onze zomervakantie was de eerste verwachting. Dankzij een constant blauwe lucht, een zonnetje en 26 graden genieten we al de hele maand oktober in Malaga van een uitgestelde zomervakantie. Een onverwachte extra zomermaand om bij te kleuren en het tekort aan Nederlandse stranddagen tijdens de zomer fors te compenseren. Aan de ene kant je geplande zomervakantiemaand opgeven en aan de andere kant toch nog heel wat zonuren nemen.   

Nederland is met alle file-ellende weer terug in de hectiek van voor corona horen we in het nieuws. We blijken als Nederlanders in het dagelijks leven moeilijk lering te kunnen trekken uit de excessen van onze moderne levensstijl die de pandemie heeft blootgelegd – overconsumptie, een doorgeschoten globalisering en individualisering –. (Damiaan Denys in NRC, 15 mei 2021). In een land waar regels worden opgevat als suggesties, zo stoppen alleen auto’s met buitenlandse nummerborden altijd voor oversteekplaatsen, is sturing door het centraal gezag nodig om de individuele Nederlander te dwingen de gewenste hybride werkweek echt vorm te geven. Ook dat moet je niet overlaten aan de vrije markt.  Iedere Spanjaard loopt hier in openbare ruimten met een mondkapje rond, je wordt gelijk door iedere burger geattendeerd wanneer je vergeet het mondkapje te dragen. Tegelijkertijd neemt men het er goed van, houdt men vast aan hun rustige tempo. De sterke drang tot warm lichamelijk contact wordt wonderwel in bedwang gehouden, toch straalt de huidhonger er echter vanaf. Die uit zich in een, mede dankzij het klimaat, nog vrouwelijkere kledingstijl dan voor corona. De Spaanse vrouwen weten wat ze moeten geven voor eigen en andermans geluk.

 

Wijs op reis

 

Vakantiegangers keerden best trots terug deze zomer. Het was ze toch gelukt om “Wijs op (vakantie) reis” te gaan in deze mobiele wereld. Met allerlei hulpmiddelen waren coronarisico’s gecheckt om vervelende verrassingen op reis te voorkomen. Zeker niet makkelijk, iedere regio had weer zijn specifieke eisen, overal was het aanpassen. Het leven zit complex in elkaar, veel weten we niet en wat we wel weten is vaak niet te verklaren. Wijsheid moet ons daar verder in brengen. Wijsheid is echter wel een vorm van kennis die zich juist onthoudt van simpele en oppervlakkige uitingen over de werkelijkheid, ingegeven door een afkeer van onzekerheid. (Alister Mcgrath, Het raadsel van God, 2021). Wijs ben je door je denkpatronen en het leven aan te passen aan deze complexe wereld, zonder de wereld in vaststaande denkbeelden te dwingen. 

Wetenschappelijke onderzoekers merken op hun "wijs op (professionele) reis" dat niet alle fenomenen van onze complexe wereld goed verklaard kunnen worden. Het “hoe” te verklaren van bewustzijn, leefstijlveranderingen, klimaatontwikkelingen, of de dynamiek in de moderne fysica met feiten blijft moeilijk. De grenzen van de wetenschap treden ook in zicht als het gaat om te verklaren “waarom” iets aanwezig is of optreedt. Met de ideeën van de Verlichters zoals Descartes en Newton zijn we ver gekomen, maar het is zoeken naar nieuwe vormen van onderzoek. We zijn overgeleverd aan ons beperkt vermogen om te zien en te begrijpen. De wereld blijkt immers nog veel complexer dan dat we al dachten, we staan pas aan het begin van het zoeken naar de waarheid. (Sarah Durston, NRC podcast, 29-4-2021)

Kinderen in rolstoelen moeten hun hele leven lang “wijs op reis”, zonder dat ze vooraf getraind worden in het gebruik van dit hulpmiddel. Onze dochter Marleen is onlangs als wetenschappelijk onderzoeker gepromoveerd op een studie naar een slimme rolstoel vaardigheidstraining voor deze kinderen. Ze kunnen dankzij de training slim op reis en zich ontwikkelen tot een perfecte eenheid met hun hulpmiddel, zelfs uitstijgen boven hun handicap. Grote bedrijven zien de potentie dat in onze inclusieve samenleving mensen met een beperking dezelfde dingen kunnen doen als valide sporters ( AD, 13-09-2021). Zoals rolstoeltennisster Diede de Groot die met haar Golden Grand Slam “hip en happening” is in New York, zelfs in de valide wereld van de New York fashion week.  Onze Marleen heeft met haar promotie toch maar mooi haar wetenschappelijke reis prachtig afgerond met een praktisch toepasbare studie, een wijsheid waar wij als ouders dan weer heel trots op zijn. (Marleen Sol, Wheelchair Mobility Skills in youth using a manual wheelchair. From Test to Training, juli 2021)

Huidhonger

Ook zo’n honger om in deze Europese wintertijd op een eiland met prachtige stranden te kunnen genieten van je bruine huid en die van anderen?  De uitspraak “Wat je van ver haalt is lekkerder en beter”, gebruikte ik precies een jaar geleden in mijn column over Nieuw Zeeland. The proof of the pudding is in the eating. We zijn dit keer niet in Auckland op vakantie, maar bijna exact aan de andere kant van de wereld, in onze eigen stad Breda. Gevlucht voor de bouwvakkers in ons huis. De tegenstellingen kunnen bijna niet groter zijn. Slapend in een bijna verlaten hotel met een gesloten restaurant en de “luxe” van een take-away ontbijt, temperatuur ver onder nul staan we van iedereen verlaten midden in hartje stad. De natuur is hier niet exotisch als bij de Kiwi’s, de omstandigheden zijn wel heel extreem. De stad is wit, de straten zijn leeg en de winkels dicht. We halen de maaltijd op bij het enige restaurant dat deze maandag in februari op de Grote Markt geopend is. Vorig jaar stond het hele plein op een maandag in februari afgeladen vol met carnavalsvierders. Nu lijkt het centrum een onbewoond eiland, zonder enige verbondenheid tussen de bewoners.

Op mijn iphone komt een videootje binnen uit het zomerse Nieuw Zeeland. Zij hebben zich als eilanders geheel en grondig afgesloten van de rest van de wereld. De enkele besmettingsgevallen worden opgevangen in speciale hotels. Ondertussen kan iedereen genieten van het gewone leven, lekker samen op het strand, samen uit eten, samen leven. De natuur in Nieuw Zeeland is werkelijke exotisch, maar het is voor ons nu juist dat gewone leven dat er daar mag zijn, waar iedereen elders in de wereld zo naar verlangt. Het eiland dat geïsoleerd ligt in de immens grote Pacific Ocean gaat op het strand helemaal los in het zoeken van lichamelijke verbondenheid, het stillen van huidhonger. 

Een andere dochter zit in corona-isolatie op een ander eiland, om precies te zijn in Engeland. Ze kan in vier uur met de trein weer bij ons zijn, maar alle grenzen zijn dicht. Met de Brexit dachten de Britten slim te zijn om in deze complexe en geïntegreerde wereld hun eigen boontjes te doppen. Het virus laat zien dat je wel heel veel water rondom je eiland moet hebben om je te isoleren van de rest van de wereld. Zo makkelijk raak je niet verlost van het continent en loop je wel het risico de verbondenheid met je mede-eilandbewoners te verliezen. De schappen in de warenhuizen raken inmiddels leeg, de export met de EU daalt met ruim 60% en bedrijven willen een eigen filiaal in de EU. Schotland, Noord-Ierland en Wales balen verschrikkelijk.  “De UK zal eerder uit elkaar vallen dan de EU”, was destijds mijn eerste twitter-reactie op de uitslag van het Brexit-referendum. 

Liefde en aandacht, echte aandacht voor elkaar, zijn belangrijk zei mijn moeder. Gelukkig zijn we in de familie verbonden met corona-virusvrije datalijnen, kunnen we los gaan in onze eigen verbondenheid. Alleen die huidhonger…. even knuffelen met je kleinkinderen, van die behoefte raak ik nooit verlost.