Tot ver in de 17e eeuw werd tijd cyclisch begrepen, vergelijkbaar met de seizoenen van het jaar. In de moderne tijd veranderde dit naar een lineair tijdsbesef, met het idee dat de tijdslijn zich altijd in een stijgende lijn beweegt, en dat de wereld en het leven continu verbeteren. De overtuiging ontstond dat langer leven ook beter is. De focus verschoof van de inhoud van het leven naar het verlengen ervan. Met de toenemende levensverwachting neemt het aantal levensdagen (de zandkorrels) toe en groeit de zandloper soms uit tot een omvang die voor sommigen ongewenst is.
Margaret Drabble is niet bang om te sterven, maar maakt zich zorgen over het voortduren van het leven (the Guardian, 29 okt. 2016). Door de toenemende levensverwachting en de zoektocht naar technieken om het leven te verlengen, maakt haar angst voor de dood plaats voor angst voor een leven dat maar voortduurt. In het verleden hadden alle culturen een idee over het leven na de dood. In de steeds meer seculiere en materialistische westerse samenleving is dit toekomstbeeld voor velen echter niet meer relevant. De angst voor de hel is verdwenen, net als de hoop op een hiernamaals. Door het afnemende geloof denken velen dat we met de dood eenvoudigweg ophouden te bestaan. De angst voor hel en verdoemenis heeft plaatsgemaakt voor een andere angst: ‘the fear of nothingness’ – de angst voor het niets.
Malaga heeft een prachtige, imposante kathedraal, maar ook nog vele andere kerken in het historische centrum. Michelangelo, gids in zo’n andere kerk, heeft een passie voor theater. Eerst verduistert hij de ruimte volledig en opent hij deuren van de graftombe. Bij de eerste lichtstralen ontvouwt zich een zwart-witte ruimte die koude rillingen over je rug laat lopen. Muren en plafond zijn bedekt met skeletten, deels gecombineerd met gebeeldhouwde, perfecte gezichten. De Dood is afgebeeld met een wereldbol in de ene hand en een zandloper in de andere. Mocht je nog twijfelen, het is gelijk duidelijk: de mens zal het gevecht met de Dood nooit winnen. Of is er toch een uitweg? Theatraal opent Michelangelo een tweede ruimte: de hemel. In deze rijkelijk in barokstijl uitgevoerde, cyclische koepel is het oneindig genieten. Hier ligt de oneindige tijd in het voordeel van het wezen, en niet van de Dood – maar daarvoor moet de mens wel in de ziel geloven.
