NOOIT TE OUD VOOR VERNIEUWING

Vernieuwing kent geen leeftijd. De reactie van onze kleinkinderen op hun cadeautjes blijft keer op keer verrassend. Juist de meest onverwachte cadeaus zijn ‘vet’. Dit keer was het een groen pistool dat tientallen bellen gevuld met rook tegelijk uitblies. Eén voor één knapten ze kapot, waarna alleen een rookpluim overbleef. Die verwondering en verrassing – op een ander niveau moeten de Oekraïners ook gevoeld hebben toen de laadkleppen van een containertruck opengingen en een zwerm drones opsteeg. Ook daar bleven enkel rookpluimen achter- dit keer op Russische militaire vliegvelden. Zelfs doorgewinterde defensiespecialisten waren onder de indruk van deze innovatieve defensietool.

     Innoveren vraagt meer dan imiteren. Een jaloerse Trump wilde met een militaire parade macht en vernieuwing uitstralen, net zoals Fransen dat jaarlijks doen. Hoewel de stad Washington deels naar Parijs’ voorbeeld is ontworpen, blijft het lastig om dezelfde grandeur te evenaren. De straten van de Amerikaanse hoofdstad zijn nu eenmaal te smal en te kort om ook maar in de buurt te komen van de imposante Avenue des Champs-Élysées. Het liefst zou Trump van het Witte Huis een soort Versailles maken. Maar hij is geen Lodewijk XIV, al deelt hij diens bestuursstijl en strategie: gericht op dominantie, centralisatie en nationale belangen. De rest van Europa wist in het verleden de expansiedrift van Lodewijk XIV te beteugelen via coalities, economische druk en diplomatie. Diezelfde aanpak van Europa kan ook vandaag nodig zijn om Trump te beteugelen. De EU bouwt voort op de historisch ontwikkelde strategie: samenwerking en machtsevenwicht als basis voor stabiliteit en vrijheid in een onrustige wereld. Authentieke vernieuwing vraagt een op historie gebaseerde visie, geen bravoure of imitatie.

     Innovatie hoeft niet altijd uit iets nieuws te bestaan, soms lukt het met iets ouds. Meer dan een eeuw geleden verdween tijdens een restauratie een mummiekat uit de Grote Kerk van Breda, pas in 2020 dook hij weer op. Zes eeuwen geleden is hij als bouwoffer in de muur gemetseld. Dankzij moderne wetenschappelijke technieken werd de ouderdom vastgesteld, en via eigentijdse educatieve en communicatieve middelen werden kinderen erbij betrokken. Het resultaat: een krachtig, nieuwswaardig verhaal dat door de landelijk media, zoals het Achtuurjournaal, breed werd opgepikt. Vernieuwing zit niet alleen in het nieuwe- het zit ook in de manier waarop je iets presenteert. Je bent nooit te oud om vernieuwend te zijn.

MENS ZIJN DOOR VERBONDENHEID

Dinsdag 27 mei 2025 is het boek Mens zijn door verbondenheid van Kees Sol gepresenteerd in de Grote Kerk Breda. Een inspirerende bijeenkomst waarin de thema's uit het boek, verbondenheid en kathedraal-denken, centraal stonden. Ad van Drunen: "Het boek is een aanrader voor iedereen die gelooft in samenwerking, reflectie en het bouwen aan de toekomst! "

Voor slechts € 23,50 kom je in het bezit van dit overzichtelijk, thematisch ingedeelde boek. Een must have die je kunt kopen bij boekhandel Van Kemenade en Hollaers, Ginnekenweg 52-54 te Breda. Ook te bestellen via een mailtje aan keessol@gmail.com en een betaalverzoek van € 23,50 (inclusief verzendkosten). Je kunt met elke bank in Nederland betalen.

https://www.ing.nl/payreq/m/?trxid=g4HfkpKGq8M8MGAeVPVeIBoaMxTMH2kh

 

WAAR VAKMANSCHAP EN WAARDEN ELKAAR RAKEN

 

+++++++++++++

LET OP :

Boekpresentatie: dinsdag 27 mei a.s. in Grote Kerk Breda

voorinschrijving, Mens zijn in Verbondenheid, € 19,50

+++++++++++++

Tijdens ons verblijf in het prachtige Lissabon zitten we vlak aan de snelstromende Taag. In het naastgelegen Pantheon ligt voetbalicoon Eusebio in een pontificale tombe, in stilte opgebaard. Even verderop op een druk pleintje, staat een olijfboom waaronder de as is uitgestrooid van Nobelprijswinnaar José Saramago, pal tegenover het museum gewijd aan zijn leven. Twee iconen, twee manieren om met herinnering en betekenis om te gaan, zwijgend of onder een immer bewegende boom. In één van mijn meest favoriete boeken, Stad der blinden, beschrijft Saramago de menselijke moraal als een dun laagje beschaving dat snel afbrokkelt, heel fragiel en kwetsbaar. In extreme situaties zorgen agressieve onderdrukkers ervoor dat gewone mensen veranderen in roofdieren. Ook in de huidige wereldorde zien we hoe leiders als Poetin en Trump ethische structuren afbreken, de ethiek wordt overschaduwd door de schaduw van de macht. Diezelfde dag melden digitale media witte rook bij het conclaaf. De wereldwijde belangstelling voor de presentatie van paus Leo XIV is opvallend, zijn moreel gezag lijkt boven de macht te staan. Zijn innerlijke overtuiging lijkt ook niet-gelovigen in deze donkere tijden enig houvast te bieden: de hoop dat een innerlijk moreel kompas belangrijker is dan materieel gewin.
     Al wandelend naar ons hotel door de smalle straatjes van Alfama, de oudste wijk, zie je vaklieden in kleine gespecialiseerde zaakjes, van bakkers tot kappers. Vakwinkels die helaas uit onze binnensteden zijn verdwenen. Voor Richard Sennett (The Craftsman, 2008), gaat vakmanschap verder dan techniek, goed werk is niet alleen technisch, maar ook ethisch. In het meester-gezel systeem wordt het morele kompas van de beroepsgroep doorgegeven, leert de gezel méér dan de overdracht van kennis. De loyaliteit van de vakman is vaak sterker met het ambacht en de beroepsgroep dan met een individuele werkgever of machthebber. Zo lopend door de smalle straatjes kun je hier ook die cultuur wat snuiven, de wil van de echte professional om het goede te doen in dienst van het vak en de samenleving.

     Zijn professionals loyaal aan hun vak, de opleiding, hun eigen morele overtuiging of naar hun leidinggevenden of politieke top?  De vraag kwam op bij de reactie van ambtenaren op het Gaza beleid van het huidige kabinet en die van Harvard wetenschappers op de destructieve acties van Trump. Vertrouwen we op ons geloof, vakopleiding, instituties of de politieke macht?  Ware professionaliteit en vakmanschap vraagt een morele houding die verder gaat dan gehoorzaamheid aan macht, aldus Aristoteles; het goede doen, soms tegen de stroom in. Ons individuele morele kompas biedt ons de kans te kiezen uit twee mogelijkheden: blijven zwijgen of in beweging komen, zelfs tegen de stroom in.

Verborgen liefdes en angsten delen

Net als in 2020 (de start van de coronacrisis) en in 2022 (de inval van Moskou in Oekraïne) ging de start van carnaval gelijk op met de start van een nieuwe wereldcrisis. Trump en Zelensky hadden een felle woordenwisseling in het Witte Huis. Juist op die avond zong ik samen met een vriend in een bomvol café, begeleid door een carnavalsband, een oud Beatles nummer. We all live in a yellow submarine, waarin we op een vreugdevolle plek ontsnappen aan de harde realiteit, paste toevallig uitstekend bij de nieuwe geopolitieke situatie. Na de eerste tonen verdwenen mijn angstige gevoelens over de belachelijke opstelling van Trump en gingen we samen los. Volgens filosofen hebben mensen juist tijdens een crisis een diepgewortelde behoefte aan rituelen, vieringen en collectieve uitingen van vreugde. Een feest als uitlaatklep om hoop op verbondenheid te behouden, te laten zien dat leven ook luchtigheid en vreugde mag kennen. 

 

Tijdens deze carnaval kwam daar nog een triest bericht bovenop, het overlijden van Dieuwertje Blok. In de 70’er jaren was ik net als veel andere mannen verliefd op Linda Ronstadt én op Dieuwertje. Als ik Dieuwertje zag, zag ik Linda en andersom. Linda, Amerikaanse, had een prachtige, vriendelijke, innemende, warme, toegankelijke Europese uitstraling. De foto op haar LP-hoes was onweerstaanbaar. Ik zag veel overeenkomsten tussen haar en Dieuwertje. Van jaloezie was zeker sprake toen ik op een Franse camping een man uit Noord-Holland tegenkwam die een tijdje verkering met Dieuwertje had gehad! Zelf ben ik nooit verder gekomen dan een keertje op gepaste afstand met haar samen oplopen op station Rotterdam CS. Heel triest dat ze is overleden en dat de gezellige decembermaand nu wat minder warm aanvoelt door het verlies van mijn liefdevolle presentatrice van het Sinterklaasjournaal. 

 

Iedereen heeft last van angsten, mijn persoonlijke angst zit in het verlies van controle zowel op persoonlijk als maatschappelijk vlak. In mijn werkzame leven als ziekenhuisbestuurder was omgaan met onzekerheden de essentie van leidinggeven. In een tijdperk van digitale en geopolitieke transformatie beïnvloeden persoonlijke en maatschappelijke angsten elkaar. Zeker als ouder ben je angstig of je kinderen en kleinkinderen ondanks hun opvoeding kwetsbaar zijn voor digitale manipulatie met algoritmes, filterbubbels en desinformatie. Het is niet verwonderlijk dat de zeer ingrijpende Netflix-serie Adolescence veel ouders bezighoudt. Ze weten onvoldoende wat de taal is van sociale media en hoe in de serie jongens daardoor vatbaar worden voor online radicalisering, giftige mannelijkheid en vrouwenhaat die zelfs tot destructieve daden leiden. 

De voortdurend veranderende wereldorde, in combinatie met de doelbewuste inzet van chaostheorie door machtsbeluste politici, zorgt bij velen, waaronder mijzelf, voor toenemende onzekerheid. Beide onderwerpen versterken de diepgewortelde angst voor verlies van controle.

Het samen leven in een (gele) duikboot stond bij de Beatles voor saamhorigheid, een oproep tot gemeenschap en verbondenheid. Juist in die verbondenheid kunnen we gezamenlijk weerstand bieden tegen deze bewust gecreëerde angsten met destructieve gevolgen voor degenen die ons dierbaar zijn. 

25 jaar Keescafé. Tot 25-05-2025  kun je tegen overmaking van € 19,50 (excl. eventuele verzendkosten) inschrijven voor Mens zijn door verbondenheid, hard-coverboek ,160 pagina’s dik, daarna € 23,50. 

Tikkie: Voorinschrijving boek 25 jaar Keescafé’s. 

Ik heb een betaalverzoek gemaakt van € 19,50 voor Voorinschrijving boek Kees Sol. Je kunt met elke bank in Nederland betalen. Dank je wel! https://www.ing.nl/payreq/m/?trxid=0ftpt9WqfHgdca7SNqfJJwiuQjj3s6mK

 

Feiten én gevoel, een nieuwe kijk op het weer en de wereld

 

De temperatuur voelt bij ons vaak anders aan dan wat de thermostaat aangeeft. Het KNMI introduceert dit jaar een slimme nieuwe weerindex, die niet alleen de werkelijke temperatuur laat zien, maar ook hoe koud of warm het écht aanvoelt. Deze nieuwe benadering van het weer weerspiegelt een bredere trend: we zien steeds meer in dat onze ervaring van de wereld wordt bepaald door meetbare feiten én persoonlijke beleving. Emoties zijn cruciaal bij het begrijpen van feiten en geven er betekenis aan. Feiten en gevoel zijn dus geen tegenpolen, maar vullen elkaar juist aan, Het is én én, niet of of.  Filosofen zoals Martha Nussbaum gaan nog verder: zij stellen dat in deze combinatie, emoties onthullen wat we écht belangrijk vinden in het leven.

 

In deze tijd gedragen machtige leiders en superrijken zich alsof ze alles mogen bepalen. Populisten zorgen expres voor verdeeldheid door in te spelen op ongefundeerde angsten, waar de feiten minder belangrijk zijn dan wat mensen voelen en waarnemen. Juist daarom zijn tegengeluiden zo belangrijk, zoals die van bisschop Mariann Budde uit Washington. Tijdens een kerkdienst met de nieuwe president en veel van zijn aanhangers, riep zij politici op om kwetsbare groepen, zoals migranten, te beschermen. Ze vroeg aandacht voor menselijk leed en benadrukte het belang van individuele menselijke waardigheid.

Roman Krznaric stelt in zijn boek Geschiedenis voor Morgen dat we in tijden van crisis lessen uit het verleden moeten halen om onze toekomst vorm te geven. De geschiedenis laat zien wat er gebeurt als woorden betekenisloos worden en menselijke waardigheid wordt genegeerd. Thomas Mann schreef in 1936 dat we net als kunstenaars nieuwe dingen moeten creëren met elementen uit het verleden – met respect voor traditie én oog voor de toekomst.
De huidige oppositie lukt het vaak niet om feiten én emoties te verbinden, terwijl daar juist nu behoefte is. Door emoties in combinatie met feiten te gebruiken, kunnen we beter onderscheiden wat goed en slecht is. We wachten op bevlogen politici en visionairs die daarmee laten zien wat écht belangrijk is en waar ze voor willen vechten. 

 

De aantrekkingskracht van warmere landen, zeker in de wintermaanden, blijft onverminderd groot. Wie wil er niet af en toe ontsnappen aan het grijze, koude Nederland? Zelf vind ik emigreren te drastisch, maar warmte, rust en ruimte blijven verleidelijk. Ook na de Brexit trekken Britse gepensioneerden massaal naar de zon in Europa. Lanzarote verwelkomt jaarlijks 5,7 miljoen Britse bezoekers, bijna 40% van alle buitenlandse toeristen. Gelukkig kiezen ze zowat allemaal voor all-inclusive resorts, waardoor de vissersdorpjes hun charme behouden. Op een januarimorgen, toevallig "blue monday", ontbijten we heerlijk buiten op ons terras, terwijl de opkomende zon schittert boven de Atlantische Oceaan. De golven klotsen rustig tegen de kade. Hier voelt zowel de echte als de gevoelstemperatuur precies goed. Het contrast met de kille, natte januarimaand met thuis kan niet groter zijn. Feiten en gevoel zijn hier geen tegenpolen, maar versterken elkaar perfect.

EERST DE WOORDEN, DAN DE MOORDEN

In onze snel veranderende wereld voelen kiezers een groeiende bestaansonzekerheid. Voor velen is het voldoen aan basisbehoeften, zoals zekerheid over een stabiel inkomen, de hoogste prioriteit. Ouders maken zich steeds meer zorgen over de verslechterende toekomst van hun kinderen. Populisten spelen handig in op deze angstgevoelens door immigranten als probleemveroorzakers aan te wijzen. Tijdens de NEXUS-conferentie in Amsterdam benadrukten verschillende vooraanstaande internationale sprekers dat een multilaterale en multiculturele samenleving onvermijdelijk de norm wordt, zeker in de westerse wereld. Onvermijdelijk maar ook risicovol want we leven volgens hen in een tijdperk van verwarring. We zitten in een overgangsfase naar een nieuwe wereldorde, maar een verbindend verhaal ontbreekt. De eeuwenoude verhalen uit de Bijbel boden niet alleen richtlijnen voor normen en waarden, maar ook duidelijke kaders. Dit collectieve narratief is voor velen verdwenen, en met het verlies van die christelijke waarden is de, sinds de 18-eeuwse Verlichting zo geprezen, individuele vrijheid grenzeloos geworden. Discussies zijn sterk gepolariseerd en twijfel wordt tegenwoordig eerder gezien als zwakte dan als kracht. Hoewel vrijheid een universele waarde moet blijven, zijn duidelijke uitgangspunten voor gedeelde normen en waarden essentieel om sociale onrust/onzekerheid te voorkomen.

     Ook tijdens de Multatuli- en Pacificatielezingen in Breda werd benadrukt hoe het ontbreken van gedeelde verhalen, gecombineerd met de verwoestende kracht van taal, gevaarlijk kan zijn. Het gevoel van ‘dát nooit meer’ dat na de Eerste en Tweede Wereldoorlog zo sterk leefde, verdwijnt nu langzaam met het heengaan van die generatie. Oorlog voeren is niet verdwenen. Woorden hebben de kracht om te helen, maar ook om te vernietigen. Ze kunnen massa’s in beweging brengen en beheersen. Wanneer woorden een andere betekenis krijgen, liggen chaos, wetteloosheid en verval op de loer. Mensen zijn geen ‘kakkerlakken’ (zoals gezegd in Rwanda) of ‘menselijke beesten’ (zoals gezegd door de Defensieminister van Israël). Dergelijke woorden creëren een gevaarlijke voedingsbodem. Woorden gaan vooraf aan moorden.

     Toch is er hoop in deze onzekere tijd! De wereld is niet zwartwit, en de complexe realiteit kan niet gevangen worden in one-liners. Op diverse plekken wordt het belang van de grijstinten, de nuance en het luisteren opnieuw gezien. Mensen hebben behoefte aan verdieping en reflectie en luisteren graag naar podcasts. Zijn er meer positieve ontwikkelingen? Zeker. Het grote publiek verbaasde de televisiemakers door Dwars door de Lage Landen uit te roepen tot winnaar van de Gouden Televizier-Ring. Dit programma draait om luisteren, nuance en saamhorigheid. Het contrasteert scherp met polariserende tv-programma’s die controversiële thema’s en tegenstellingen uitvergroten en in one-liners proberen te vatten. De kijker blijkt inhoud die rust, reflectie en verbondenheid uitstraalt veel hoger te waarderen. Ook in Spanje zien we een opvallende keuze. Nu er een tekort is aan arbeidskrachten, staat het land voor de keuze: de angst voor een onzekere economische toekomst of de inzet van een vooraf overeengekomen aantal immigranten. De Spaanse regering kiest bewust voor een open, multiculturele samenleving en opent haar grenzen voor immigranten om de economie draaiende te houden. Het alternatief – een gesloten samenleving met structureel te weinig arbeidskrachten – wijzen ze resoluut af. “Immigranten zijn in Spanje de probleemoplossers van de bestaansonzekerheid”. Een krachtige on-liner, die menig populist een angstig gevoel zal geven.

ZIJN 'T KOEIEN?

Nee, opa, het zijn geen koeien. De kleine meid van twee laat zich niet meer voor de gek houden. Ze weet precies welke dieren we tegenkomen op de fiets naar het Militair Museum in Soesterberg. Jonge kinderen letten op alles, ook al kennen ze nog niet alle woorden. Ze kopieert zelfs mijn ‘dresscode’ voor het logeren en roept trots, met blote buik in haar pyjamabroek: “Nu ben ik opa Kees.” In alle vrijheid kan ze roepen en spelen, ook in de indoor speeltuin van het museum, die vol staat met producten uit de wapenindustrie. Nu vrijheid overal onder druk staat, kijk ik toch anders naar de inrichting van de speeltuin.

     Zoeken naar zingeving is van alle tijden. In het Kröller-Müller Museum is een tentoonstelling gewijd aan het geestelijk leven. Oprichtster Helene Kröller-Müller zocht naar nieuwe vormen van spiritualiteit en zingeving, wat de basis van het museum vormt. Via kunst krijg je de sleutel tot de wereld van de ziel. Kunstenaars kunnen het onzichtbare zichtbaar maken, zoals door het schilderen van een ruwe zee het onbeweeglijke toch laten bewegen. In de moderne kunst verdwijnt de werkelijkheid – zoals de koe – voor een abstracte verkenning van kleurverhoudingen. Kleuren krijgen kracht door het ‘kijken’ met de ogen van nu; we gaan het kunstwerk echt ‘zien’. Dit kan een andere beleving opleveren dan met de ogen van vroeger. Zijn het wel koeien?

     Hier thuis, op de hoek van de straat, vonden op de avond van 28 oktober 1944 zware gevechten plaats, waarbij de Poolse troepen felle weerstand ondervonden van de Duitse soldaten die zich daar verschanst hadden. Uiteindelijk wisten de Poolse troepen deze strategische plek veilig te stellen, wat de volgende dag bijdroeg aan de bevrijding van Breda. Tachtig jaar later, op een prachtige warme nazomerdag, zitten de terrassen tijdens de herdenking overvol. Met een gevoel van verwondering, maar ook schaamte, zie ik talloze Poolse (oud-)strijders zich in uniform door de menigte wringen. De zonaanbidders tonen weinig respect voor de bevrijders van toen. De NAC-supporters doen dat beter: in het NAC-stadion toonden ze met een honderd meter breed spandoek hun waardering voor de bevrijders. Het enige Poolse woord dat ik spreek, ‘Dziękuję!’ (dank), is genoeg in een tijd waarin vrijheid in Europa niet meer vanzelfsprekend is. Of op z’n Brabants: “Ut zien koeien.”

TERUGKIJKEN OM VOORUIT TE KUNNEN

De abdij van Le Thoronet, gebouwd tussen 1160 en 1230, blijft een inspiratiebron voor architecten vanwege de eenvoud van haar vormgeving, de extreme soberheid en de strakke lijnen. Le Corbusier bewonderde de abdij om de organische samenhang en de economische efficiëntie van het ontwerp en prees de combinatie van licht en schaduw die de architectuur een gevoel van rust en kracht verleent. De destijds toegepaste principes — met nadruk op eenvoud, zelfvoorzienendheid en harmonie met de natuur, het gebruik van lokale materialen en duurzame landbouwmethoden — vormen tegenwoordig de basis voor ecologisch bouwen. De geschiedenis geeft richting aan moderne inzichten.

     Mijn eerste buitenlandse vakantie als kleine jongen, zo’n zestig jaar geleden, voerde met mijn ouders naar Noord-Italië. Ik had de hele reis voorbereid met Michelin-kaarten: steden op de route, geschatte aankomsttijden en zelfs een kaartje uit een gids om dwars door Milaan te rijden. Afgelopen maand moest ik aan die voorbereiding terugdenken tijdens onze eerste ‘laadpalenreis’ richting Zuid-Frankrijk met onze volledig elektrische auto. De vraag was: zou het lukken om zonder problemen de ‘Route du Soleil’ af te leggen? De spanning was flink opgevoerd in talloze krantenartikelen en e-mails van de ANWB, energiebedrijven en automerken, waarbij werd gewezen op laadpassen die bij veel (maar niet alle) palen werken. In plaats van volledig op route-apps te vertrouwen, pakten we opnieuw de Michelinkaart erbij, stippelden de route uit en selecteerden om de 250 kilometer een laadstation. Door onze historische reisplanning te combineren met enkele basisregels bleek de overgang van tanken naar laden best mee te vallen.

     Als ziekenhuisbestuurder was ik destijds gericht op het verbeteren van de patiënttevredenheid door de angst bij patiënten en hun familie te reduceren. De patiënten reageerden positief op een breed palet aan initiatieven zoals meer voorlichting, kunsttoepassing, design, geurbeleving, valetparking en intensieve patiëntbegeleiding. Bij de introductie van laadpalen lijkt de industrie echter meer gericht op winst dan op klanttevredenheid, waarbij consumenten zoveel mogelijk onzekerheid wordt aangepraat. De gebruikers kopen daardoor extra kabels en laadpassen en betalen maandelijkse bijdragen voor een iets lagere kWh-prijs. De moderne laadpalenindustrie kan nog veel leren van de eenvoud in vormgeving van de abdij: een duidelijke prijsvermelding op de paal en de mogelijkheid om overal met de betaalpas af te rekenen. Met historische kennis en goede planning kom je vaak verder dan met moderne gadgets, of zoals Roman Krznaric zegt: “Je moet terugkijken om vooruit te kunnen” (NRC, 13-9-2024).

VAN STUUR TOT SWIPE

 

De aanschaf van een nieuwe auto is voor veel mensen een emotionele ervaring. Autodealers maken er een hele show van, met een onthulling van jouw nieuwe technische wonder. Is het werkelijk zo’n grote innovatie? Verandert het ons leven? Onze volledig elektrische auto is zeker een stap vooruit in termen van energie-efficientie en milieu-impact, maar het blijft uiteindelijk hetzelfde mono- functionele product als zijn voorgangers: een voertuig dat mensen van punt A naar punt B brengt. Het is eigenlijk een computer op wielen, maar de analoge (auto)wereld en de digitale wereld zijn op een fragmentarische en soms inconsistente manier geïntegreerd. Zo kun je de radiozender instellen met spraakcommando’s, maar niet de ruitenwissers. De elektrische auto is dus wel een verbetering, maar de functie blijft in wezen hetzelfde. Vergelijk dit met de transformatie van de oude telefoon: die heeft een complete metamorfose ondergaan en is getransformeerd tot een smartphone, een innovatie die veel verder gaat dan de oorspronkelijke functie. Karl Benz, uitvinder van de eerste auto, zou onze nieuwste auto nog herkennen als een auto. Alexander Graham Bell, de uitvinder van de telefoon, zou echter nauwelijks iets bekends zien in de smart- phone. Baanbrekende innovaties veranderen op fundamentele wijze onze manier van communiceren, werken en leven.

     Het gebruik van gebaren bestaat waarschijnlijk al duizenden jaren, maar moderne gebarentaal is pas sinds de 18e eeuw ontwikkeld. De meeste van onze kleinkinderen kunnen nu al meedoen aan gebarentaalspelletjes, zoals Party & Co. Het gebaar om ‘een foto’ te maken is voor hen het indrukken van een denkbeeldig plaatje met de wijsvinger. Voor mij is het gebaar het indrukken van een knop boven op een denkbeeldige camera. Voor ‘het bellen’ drukken ze meerdere keren op een denkbeeldig plaatje en houden dat vervolgens aan hun oor. Mijn gebaar voor bellen is het vasthouden van een denkbeeldige hoorn in mijn linkerhand, de vinger van mijn andere hand stop ik in een denkbeeldige draaischijf. Dat gebaar is voor hen totaal onherkenbaar. De telefoon is nu geïntegreerd in een smartphone, een Handy zoals de Duitsers het treffend noemen. De kinderen ‘swipen’ vrolijk door hun gebarentaal. Mijn voorouders zouden zich totaal niet kunnen voorstellen wat deze gebaren betekenen. In gebarentaal beelden jong en oud ‘een auto’ nog steeds uit door aan een denkbeeldig stuur te draaien en pedalen te bedienen. Zo laat de ontwikkeling van gebarentaal het verschil tussen innovatie en verbetering mooi zien.

     De memorabele opening van de Olympische Spelen in Parijs, dwars door de stad, was een prachtige combinatie en integratie van het historische karakter van de stad en de nieuwste technologieën. Frankrijk wilde progressiviteit en trots uitstralen met een weergave van de Franse cultuur en geschiedenis, terwijl de boten langs iconische locaties voeren. De Eiffeltoren, een technologisch wonder van de wereldtentoonstelling van 1889, vormde het slotpunt waar oude en nieuwe technologieën naadloos samenkwamen. Vanaf de eerste verdieping zong Céline Dion loepzuiver een hymne aan de liefde. Dankzij de technologisch perfecte en onzichtbare beeld- en geluidsregistratie konden mensen wereldwijd deze uitvoering in de open lucht van dichtbij, vol emotie en kippenvel ervaren. Uiteindelijk was het niet de techniek, maar de vocale kracht en moed van een zangeres die de opening werkelijk memorabel maakte.

HET ONMOGELIJKE IS TOCH MOGELIJK

In zijn geel-zwarte voetbaloutfit stapt mijn schoonzoon trots, uitgeput en toch wat teleurgesteld uit de trein op station Breda. Op hetzelfde moment brengt iets verderop DJ Hardwell uitzinnige geel/zwarte NAC-fans in ultieme vervoering. Voetbal is altijd vol verrassingen; een schot een centimeter naar links of rechts maakt het verschil tussen extreme vreugde en diep verdriet. Het leek onmogelijk dat de BVB-Mannschaft, een echte volksclub, het allerhoogste zou bereiken. Toch lukte het iedere ronde om weer te winnen van de tegenstander. Zo stond mijn schoonzoon samen met een uitzinnige geel-zwarte menigte in het iconische Wembley-stadion tijdens de Champions League-finale tegen Real Madrid. De fans van de tegenstander waren een stuk rustiger, zongen slechts een enkel lied en waren minder uitgedost, gedrag dat precies past bij De Koninklijken. Toch verloor zijn Borussia Dortmund en werd de geel-zwarte Mannschaft niet de beste van Europa.

     Vanuit mijn ‘skybox’ op de Grote Markt, de dakgoot van de Grote Kerk Breda, had ik de volgende dag een prachtig uitzicht op een andere dansende, springende, zingende en feestvierende geel-zwarte massa. De twee iconen van Breda, NAC en de Grote Kerk Breda, komen dit jaar tezamen op het NAC-shirt, met een bijzonder resultaat. Terwijl niemand nog een cent gaf voor de kansen van NAC om te promoveren naar de hoogste klasse, lukte het toch. Tegen iedere wetmatigheid in, met een ruziënde directie en bestuurders, geschorste elftalbegeleiders, een falende trainer en de slechtste competitieresultaten ooit, werd toch de hoofdprijs veroverd. Het was de twaalfde man, de immer enthousiaste en extreem loyale aanhang, die tegen alle organisatiewetten in hun team dwong tot een unieke prestatie. De spelers erkenden de cruciale rol van de fans. Tussen de rookwolken en het vuurwerk stond het volk, ‘de twaalfde man’, op het echte podium. Fans die werden toegejuicht door het NAC-elftal, een kippenvelmoment.

     Enkele weken eerder, tijdens de Nassaudag, liep over hetzelfde Marktplein een bonte stoet van middeleeuws verklede inwoners. Ze stonden onder leiding van een met veel pracht en praal uitgedoste elite. Het volk vierde de overwinning van het leger van de Nassau’s op De Koninklijken, de mannen van de koning van Spanje. In onze tijd van ‘voetbal is oorlog’, spelen De Koninklijken nog altijd het spel op topniveau mee. De NAC-aanhang heeft laten zien dat ook zonder elite een overwinning mogelijk is. De kracht van de wil en het charisma van ‘het volk’ is een bemoedigend signaal in een tijd waarin de democratie onder druk staat.