NIEUWE GELUIDEN (KERST 2016)

In de slanke kerktoren van de Grote Kerk van Breda ondersteunen eeuwenoude klokken de bijzondere uitstraling van dit gebouw. Met de toren in zicht en het geluid van de klokken in de oren, voelt de Bredanaar zich weer thuis. Dit jaar draagt het klokkengeluid, dankzij de 3FM-actie Serious Request, via radio en tv zelfs ver buiten de grenzen van de kerk bij aan het goede doel. Ook de muzikale grenzen van het klokkenspel zijn onlangs verlegd: de beiaard is voor toekomstige generaties uitgebreid met een extra octaaf. Het huis van mijn oma staat recht tegenover de ingang van de kerk. De beslissing om als familie één van de nieuwe klokken te schenken, als teken van verbondenheid, is rationeel goed te onderbouwen. Toch draait het veel meer om het gevoel. De gift in de vorm van een klok met de juiste klank, de Sol-toon, bezorgde de hele familie een kippenvelmoment. Een eeuwigdurende Sol-klank dankzij een eenmalige actie.

     In de kerstperiode lijken we meer ruimte te geven aan onze primaire gevoelens en wat minder aan de ratio, die vaak overheerst in ons drukke dagelijks leven. In 2016 werden we diverse keren verrast door mensen die gedurende het jaar lak hadden aan het rationeel onderbouwen van beslissingen met behulp van cijfers en analyses. In tijden waarin vertrouwen in de ander vaak ontbreekt en gevaar dreigt, blijken velen ongevoelig voor de overtuigingskracht van kille data, en maken ze keuzes op basis van hun gevoel. Dat is heel natuurlijk, want bij dreigend gevaar reageren onze hersenen op geurprikkels voordat de ratio ons gedrag kan beïnvloeden. Niet zo vreemd dat ons primaire gevoel andere reacties oproept dan onze secundair reagerende ratio.

     In de kersttijd hebben we meer liefde en aandacht voor onze medemens. Via voedselbanken, collectes en donaties willen we anderen laten delen in onze welvaart. Wanneer we goed willen doen, maken we vaak geen rationele keuzes. Zo zouden we bij wijze van spreken eerder een schreeuwende baby uit een brandend huis redden dan een schilderij van Picasso, ook al zou de waarde van dat schilderij het leven van talloze anonieme kinderen elders kunnen verbeteren. De spontane bijdrage aan Serious Request van de 6-jarige terminaal zieke Tijn is daarom zo bijzonder. Helemaal passend bij de huidige jonge generatie, wil hij niet alleen dromen en idealen hebben, maar deze ook uitvoeren. Nu zijn hart volgen, nu de wereld een beetje beter maken. Met zijn actie verbindt Tijn het sterke gevoel van medeleven met een individueel leed met een rationele overweging voor het collectieve resultaat. Zijn aanwezigheid zal volgend jaar voorbij zijn, maar de ruim € 2 miljoen die zijn lak-aan-test opleverde, zal nog vele jaren talloze kinderen helpen.

     Wat is er mooier dan met een tijdelijke actie blijvend bij te dragen aan een betere wereld? Dat is toch de essentie van het vieren van de geboorte van Christus. Ik wens u en uw dierbaren een verlicht, inspirerend en liefdevol kerstfeest en een gelukkig en gezond 2017 toe.

GENOT TUSSEN EN MET CULTUREN

Tegenwoordig moet je snel zijn als je je wilt inschrijven voor een crowdfundingproject; ze zijn vaak in een mum van tijd vol. Een financieel en inhoudelijk getoetst MKB-bedrijf haalt tegenwoordig via crowdfundingplatforms in een uurtje honderdduizenden euro’s op. Particuliere Dagobert Duck-geldpakhuizen staan te popelen om te profiteren van deze nieuwe investeringsmogelijkheden. Veel initiatieven richten zich op de wensen van toekomstige klanten om luxe te ervaren, en importeren graag rijke ervaringen uit andere culturen. De Grieken en Romeinen kenden deze kunst al, en wij houden ook van de beleveniseconomie.

     Afgelopen week verliep de inschrijving voor een luxe partycentrum plotseling stroef; het initiatief was specifiek gericht op de moslimgemeenschap. Nederlandse multiculturele investeerders waren niet snel te porren om te investeren in een luxe ervaring die slechts op één culturele gemeenschap gericht was.

     Sam Dillemans is een internationaal erkende Vlaamse schilder, bekend om zijn vaak in donkere aardetinten en met dikke verftoetsen geschilderde werken. Hij produceert op grote schaal en wil zijn creaties graag zoveel mogelijk met anderen delen. Daarom heeft hij het heft in eigen handen genomen om een permanente expositie van zijn werk te realiseren: Sams eigen museum. In Antwerpen, vlak bij zijn atelier en de plek waar Van Gogh enige tijd werkte, is een oud pand gerenoveerd tot tentoonstellingsruimte. Sam woont al 25 jaar in de wijk Borgerhout, ook wel ‘Borgerokko’ genoemd, een wijk met veel inwoners van buitenlandse, vooral Marokkaanse, afkomst. Het pand staat open voor een breed publiek en de expositie is vanwege de grote belangstelling verlengd. Sam durft te investeren in prachtige kunst voor alle culturen te midden van diverse culturele gemeenschappen.

     In het hart van Malaga kun je je onderdompelen in de rust van Arabische baden. De luxe Hammam Al Andalus, met warme en koude baden, verwarmde stenen banken en diverse massagetafels, overtreft alle verwachtingen. Met het personeel, het kaarslicht en de invallende zon waan je je twee uur lang in Efteling’s sprookjesachtige Fata Morgana, maar dan echt. Genieten van massages en baden uit een andere cultuur, samen met bezoekers uit alle windstreken, is een weldaad voor lichaam en geest. Als Hammam Al Andalus hier een filiaal wil openen, ben ik gelijk te porren voor de crowdfunding. Even haasten om te crowdfunden en dan snel multicultureel onthaasten.

 

DE KLEUR VAN BEELDTAAL

                                       

😀  😡  🙏  🙌  😰  😍

De film in het Picasso-museum in Malaga, zijn geboorteplaats, laat zien hoe Picasso ogenschijnlijk kinderlijk eenvoudig, de verf op het doek aanbrengt. De combi van gemaakte kleurkeuze en achterliggende gevoelens is niet zo eenvoudig te doorgronden. Onze lieftallige Spaanstalige gids gaf haar eigen draai aan de communicatie tussen schilder en kijker, alles was geniaal, maar of het klopt?

     Ons kleinkind zegt nu ‘mama’, haar eerste woordje, net als bijna elk kind waar ook ter wereld. De daaropvolgende woordjes zijn per moedertaal verschillend en begint de hapering in de internationale communicatie. Kleinkinderen van nu communiceren vaak sneller via beeldtaal op mama's smartphone dan met woorden. Foto's en icoontjes volstaan op de phone, praten is geen noodzaak. Eerst de icoontjes leren dan de woordjes. Met drie buitenlandse schoonzonen vanuit andere culturen is de kans groot dat ook onze toekomstige kleinkinderen van elkaar zullen verschillen. De berichtjes op onze familie Whats-app zijn een mengelmoes van icoontjes gecombineerd met woorden in het Tongaas, Iers, Duits, Engels en Nederlands. Ook kleurgebruik verschilt. De Ier gebruikt veel groen en de Nederlander oranje-kleuren die vaak teruggaan op eeuwenoude tradities en politieke verschillen. Achter de blauwe band die het Noor-Ierse groene voetbalshirt doet verschillen van het Ierse, gaan bloedige twisten schuil tussen katholieken versus protestanten. Geen Europees land was ooit zo verdeeld als het Ierse continent en toch zongen beide supportersgroepen tijdens de afgelopen EK samen hun teams toe. De kleur groen riep dezelfde gevoelens bij hen op, zorgde voor verbondenheid. 

     Iedere nationaliteit gebruikt zo een eigen kleurcombinatie, om uiting te geven aan hun nationale trots. Tijdens hun huwelijk pronkten mijn dochter en haar man met een rood/geel/zwarte kralenketting uit Tonga. Dezelfde kleurencombinatie die de Duitsers en Belgen gebruiken om hun nationale trots uit te stralen. Communicatie tussen nationaliteiten kan problematisch zijn als eenzelfde kleur een ander gevoel oproept. Als grootouder wil je natuurlijk geen ruzie tussen internationale kleinkinderen. Maar hoe dat te voorkomen? Misschien dat een wereldwijde standaardisatie van kleurgebruik in icoontjes een eerste belangrijke stap kan zijn. Kinderen leren zo al vroeg een universele beeldtaal, die ze later als kunstenaar kunnen gebruiken. En gidsen in musea? De gids in het museum van Picasso hoeft zich daarover geen zorgen te maken, die kan haar eigen vrije interpretatie, met trots blijven geven, waar of niet. Picasso wist als geen ander met simpele kleuren diepe gevoelens op te roepen, hij was dan ook geniaal. Dat vinden grootouders van hun kleinkinderen trouwens ook al snel. 

VERLICHTING

Zaterdagavond zitten we in de bus naar het centrum van Malaga omringd door modieus geklede jonge meiden. Met hun smartphone als moderne spiegel brengen ze nog snel de intens rode lippenstift aan. De uitstraling is opvallend vrouwelijker dan in West-Europa. Sommigen meiden gaan samen op pad, anderen alleen. Turend naar de einder kun je vaag de hemel boven een donker Afrika waarnemen, toch voelt het continent niet dichtbij. De overheersing door de Noord-Afrikaanse Berbers cultuur is alweer van eeuwen geleden. Toch zijn de eerste tekenen van een oprukkende Afrikaanse cultuur zichtbaar; de Afrikaanse kleuren en stoffen doen het goed in de nieuwste modeshows. Gaan we straks Afrika meer waarderen, hun creativiteit, hun ‘way of life’? Zal het donkere Afrika licht geven aan andere delen van de wereld?
     Met de komst van de smartphone hoef je ook in Afrika niet meer van je dorp naar de wereld, de wereld komt met de smartphone naar jou toe. Zonder last van oude digitale systemen kunnen ze hun nieuwe wereld op hun eigen wijze inrichten. Een digitale tool niet als vervanging van aloude spiegeltjes, maar iets totaal nieuws, een unieke kans om de smartphone te combineren met de sterke kanten van hun traditionele cultuur, normen en waarden. Misschien bieden hun kleine gemeenschappen, waar samenleven en optrekken belangrijker is dan de ik- cultuur, een uitdagend ‘verlichtend’ alternatief ten opzichte van onze individualistische bureaucratische metropolen.

   In het hedendaagse Spanje vervaagt de christelijke oorsprong van Kerstmis. Commercie overheerst, met Black Friday als start van de feestperiode. Op de avond voorafgaand aan Black Friday wordt de kerstversiering ontstoken, niet in de kerk maar in de winkelstraten verzamelen tienduizenden mensen zich om het licht voor het eerst te zien schijnen. De Calle Larios, is met ruim 1,7 miljoen lichtpuntjes (30 kilometer lichtketting) omgeturnd in een winkelstraat met ‘kerkelijke’ gewelven van kerstverlichting. In het commerciële kerstlicht trekt de komst van de Coca-Cola Christmas-truck meer aandacht dan het kerstverhaal zelf. Ondertussen staan even verderop  dagelijks schrijnende medeburgers in de rij bij het klooster van De Zusters van het Kruis die al 140 jaar dagelijks een voedselbank verzorgen. De rij wachtenden is confronterend, zeker als je de emotionele oproep tot medemenselijkheid in de film I, Daniel Blake van Ken Loach nog op je netvlies hebt staan. De film laat treffend zien hoe de moderne bureaucratie, hulpverlening geheel heeft teruggelegd in de handen van de hulpvrager zelf, gevangen in een digitaal doolhof vol professioneel argwanende loketmedewerkers. In een westerse wereld van ‘ieder voor zich en god voor ons allen” brengt het Afrikaanse voorbeeld – met meer aandacht voor medemenselijkheid en gemeenschapszin – ons westerlingen misschien uiteindelijk meer dan een overdadig verlichte Coca-Cola Christmas-truck.

DE GRENS VAN HET DOLEN

Dertigers zien door de bomen het bos niet meer in een wereld vol onbegrensde keuzes en alles maakbaar lijkt. In de tv serie ‘Marlijn: de dolende dertiger’, is Marlijn Weerdenburg op zoek naar antwoorden op de levensvragen van de dertigers, hoe krijgen ze hun leven goed op de rails, wat nu, wat straks en wat niet. Zo sprak ze met Merel, een jeugdvriendin van onze dochter, die alweer jaren yogalessen geeft op haar school in India. Elke dag rond vijf uur bij zonsondergang schakelt Merel bewust over van werk naar privé, om balans in haar leven te houden.

     Gelukkig trekt de economische groei weer aan. Tijdens de recessie tijd waren steden blij met elke nieuwe economische activiteit, zoals een attractieve aanlegsteiger voor cruiseboten vol met luxe toeristen, meestal zestigers en zeventigers. Voor hen betekent een cruise-vakantie onbegrensde keuzes en de plaatselijke middenstand speelt daar graag op in, het centrum komt gelijk weer tot leven. Maar nu de economie aantrekt ziet Amsterdam de keerzijde. Door de extreme groei van het aantal cruiseboten loopt het stadshart krakend vast, vooral rond vijf uur is als het woon-werkverkeer piekt en winkels sluiten. De Amsterdamse grachtengordel verliest daarmee de ideale mix tussen werkvolk, bewoners en toeristen.

     Hier in Malaga liggen soms vijf cruiseboten tegelijk in de haven. Overdag dolen de duizenden toeristen door de stad, wat je al ziet aankomen door het overmatige aantal straatmuzikanten, bedelaars en koetsjes. Ook hier raakt de tussen werkvolk, bewoners en toeristen tijdelijk zoek. Gelukkig voor Malaga volgt het verdienmodel van cruiseboten het Noord-Europese tijdsschema. De boten varen om vijf uur weer uit, cruise passagiers kunnen aan boord hun geld spenderen aan eten, drank en casino. Na vijf uur begint volgens het Spaanse tijdschema pas het echte leven, de winkels blijven tenminste open tot 9 uur en pas daarna ga je eten in één van de vele restaurants. Zo profiteert Malaga van twee werelden, een economische stimulans overdag en ’s avonds een ontspannen balans tussen werk en privé in mediterrane sferen. 

     De oplossing voor het onbegrensde ligt voor de dertigers (en anderen) niet in het ontkennen van grenzen, maar in het stellen van vaste dagelijkse tijdsschema’s die passen bij je eigen doelen. Door je dag bewust in te delen, voorkom je dat je verstrikt raakt in keuzestress en fileleed, en vind je makkelijker balans.

Spaans benauwd

(Ruben Oppenheimer in BnDeStem 12-11-2016)

Van de opruiende en beledigende “one-liners” van Donald Trump krijg ik het hier in Malaga, Spaans benauwd. Welk doel streeft hij na met zijn one-liners? De term “Spaans benauwd” stamt uit de 16^e eeuw, toen gebruikte men trouwens alleen het éne woord “Spaans”. De Spanjaarden isoleerden Nederlandse steden van de buitenwereld, een soort “Trump-wall”, totdat ze geen kant meer op konden en dreigden te stikken. Mexico werd in diezelfde 16^e eeuw veroverd door de Spanjaarden. Door die eeuwenlange Spaanse overheersing is de kans groot dat de Mexicanen wel kunnen omgaan met die, Spaanse strategie van Trump. De kans lijkt groter dat de Amerikanen zelf met de “Trump-Wall” strategie straks geen kant meer op kunnen.

Emoties oproepen met slechts één woord, is nog sterker dan een stelling te vatten in één “one-liner”. Op You Tube luisterend naar alle “Hallelujah” - uitvoeringen van de deze week overleden zanger en dichter Leonard Cohen, krijg je telkens kippenvel. Hoe één zo’n woord, gezongen met een zeer lage mannenstem of door de hogere stem van talloze andere zangers, zoveel gevoel kan losmaken. De zingende Ierse priester Father Ray Kelly heeft in zijn eentje al 1,3  miljoen hits met zijn performance van Leonard’s Hallelujah. Zijn viewers en alle andere miljoenen kijkers van varianten van de Hallelujah filmpjes voelen allemaal feilloos aan welk doel wordt nagestreefd met dat ene woordje.

Welk levensdoel streef je zelf na? De voortplanting was heel vroeger eigenlijk de belangrijkste reden van bestaan. Rond je dertigste was je daar meestal een eind mee op weg. De industriële revolutie zette alles op z’n kop, het werk kwam steeds centraler te staan in het leven, het verdienen van geld werd belangrijk. De voortplantingsdwang verschoof naar achteren ten gunste van een hoge werkmoraal. Het leven werd werken, met een periode ervoor om te leren en een korte periode erna om met een gerust gevoel de dood tegemoet te gaan. Zijn levensfasen te vatten in één woord?  In de jonge opvoedings- en opleiding-jaren waar het behalen van kennis, vaardigheden en sociaal netwerk centraal staat, komt vaak het woordje “Al” naar voren. Heb je je schooldiploma “AL” gehaald, heb je “AL” je rijbewijs, heb je “AL” een keertje gevreeën met je vriendje of vriendinnetje. De “Al”-fase drukt uit dat je bijna klaar bent voor de belangrijke volgende fase, de werkfase.
Hoe langer de werkzame periode duurt, hoe vaker het woordje “ NOG” in vragende zin gebruikt wordt. Ze vinden dat je toe bent aan iets anders. Werken kan geen doel op zich meer zijn. Je nadert de levensfase waar een ander doel bereikt moet worden. Hoe lang moet jij “NOG” ?, Heb je er “NOG” geen genoeg van?  Je wordt pas weer vrolijk na de “NOG”- fase, als het woordje “NOG” niet meer in vragende zin gebruikt wordt.
De 3^e leeftijd, wordt door de leeftijdsverlenging, een substantieel aantal jaren. Voldoende voor nieuwe doelen, anders dan alleen een voorbereiding op de dood. Kan ik deze voor mij nieuwe fase al vangen in één woord? Neen, daar is de fase nog te onduidelijk voor.  Eerst maar eens muurtjes afbreken om nieuwe ideeën en contacten kansen te geven. Hopelijk zal dat éne woordje dan vanzelf verschijnen, niet in het “Spaans”.  Van die grammatica krijg ik het echt Spaans benauwd.

DE ZANDLOPER

Tot ver in de 17e eeuw werd tijd cyclisch begrepen, vergelijkbaar met de seizoenen van het jaar. In de moderne tijd veranderde dit naar een lineair tijdsbesef, met het idee dat de tijdslijn zich altijd in een stijgende lijn beweegt, en dat de wereld en het leven continu verbeteren. De overtuiging ontstond dat langer leven ook beter is. De focus verschoof van de inhoud van het leven naar het verlengen ervan. Met de toenemende levensverwachting neemt het aantal levensdagen (de zandkorrels) toe en groeit de zandloper soms uit tot een omvang die voor sommigen ongewenst is.

     Margaret Drabble is niet bang om te sterven, maar maakt zich zorgen over het voortduren van het leven (the Guardian, 29 okt. 2016). Door de toenemende levensverwachting en de zoektocht naar technieken om het leven te verlengen, maakt haar angst voor de dood plaats voor angst voor een leven dat maar voortduurt. In het verleden hadden alle culturen een idee over het leven na de dood. In de steeds meer seculiere en materialistische westerse samenleving is dit toekomstbeeld voor velen echter niet meer relevant. De angst voor de hel is verdwenen, net als de hoop op een hiernamaals. Door het afnemende geloof denken velen dat we met de dood eenvoudigweg ophouden te bestaan. De angst voor hel en verdoemenis heeft plaatsgemaakt voor een andere angst: ‘the fear of nothingness’ – de angst voor het niets.

     Malaga heeft een prachtige, imposante kathedraal, maar ook nog vele andere kerken in het historische centrum. Michelangelo, gids in zo’n andere kerk, heeft een passie voor theater. Eerst verduistert hij de ruimte volledig en opent hij deuren van de graftombe. Bij de eerste lichtstralen ontvouwt zich een zwart-witte ruimte die koude rillingen over je rug laat lopen. Muren en plafond zijn bedekt met skeletten, deels gecombineerd met gebeeldhouwde, perfecte gezichten. De Dood is afgebeeld met een wereldbol in de ene hand en een zandloper in de andere. Mocht je nog twijfelen, het is gelijk duidelijk: de mens zal het gevecht met de Dood nooit winnen. Of is er toch een uitweg? Theatraal opent Michelangelo een tweede ruimte: de hemel. In deze rijkelijk in barokstijl uitgevoerde, cyclische koepel is het oneindig genieten. Hier ligt de oneindige tijd in het voordeel van het wezen, en niet van de Dood – maar daarvoor moet de mens wel in de ziel geloven.

HOFFELIJKHEID

Schilderijen van het levenloze lichaam van Christus verschijnen tijdens deze paasperiode vaak in beeld. Wanneer de ziel het lichaam verlaat, geeft de mens zich over; er blijft een levenloos lichaam achter. Het is niet anders met een stad: haar karakter toont zich door het leven dat er geleefd wordt.

     De Stokstraat in Maastricht was eeuwen geleden een straat met fraaie huizen voor belangrijke edellieden, maar 100 jaar geleden was het veranderd in een straat van ‘onmaatschappelijken’ en ‘achterblijvers’. Oorspronkelijk was het gemeentelijke doel om de bewoners te herhuisvesten en te heropvoeden, maar na de renovatie keerde niemand van hen terug. Het oude Stokstraatkwartier werd in 1973 weer opgebouwd, prachtig gerenoveerd van buiten, maar de straat was zijn ziel verloren.

     Begin jaren tachtig ging het nog steeds economisch slecht met Maastricht. De mijnen sloten, de maakindustrieën verdwenen en de Universiteit van Maastricht, mijn toenmalige werkgever, kwam ervoor in de plaats. Deze jonge kennisindustrie kocht en restaureerde verschillende oude panden; de stad kwam langzaam weer tot leven dankzij de studenten. Toch kwam de echte omslag pas in de jaren negentig, toen voldoende studenten en medewerkers in de stad gingen wonen, de congres- en vergaderactiviteiten toenamen en de Europese Unie er ging vergaderen. De lokale economie kwam in een stroomversnelling, de sterren van Maastricht gingen echt stralen en de Stokstraat ontwikkelde zich tot een peperdure winkelstraat. Toch zul je daar de ziel van het echte Maastricht niet vinden.

     De Nieuwstraat in Breda van nu is de Stokstraat van toen. Begin jaren zestig kon ik ’s ochtends op de fiets de geur van de stedelijke voedingsindustrie nog waarnemen. Stipt om 7 uur liep ik naast de pastoor als misdienaartje de kapel van het nonnenklooster binnen voor de ochtendmis. Over een aantal weken opent een vijfsterrenhotel van de Marriott-keten daar haar deuren. Een stijlvolle ontvangst van internationale gasten in een moderne, monumentale vormgeving, maar is er ook gedacht aan de ziel? De oorspronkelijke bewoners van de Nieuwstraat waren immers belangrijke edellieden, zoals Jan van Polanen III en graaf Jan IV van Nassau, die bekend waren met de wereldproblematiek van destijds. Het was een straat waar men sliep na in het Kasteel van Breda het genot van macht te hebben ervaren. Vredesverdragen werden daar immers hoffelijk gesloten, waarbij Suriname en New York onder de wereldheersers werden verdeeld. Een hoffelijkheid die Diego Velázquez zo treffend vastlegde in zijn wereldberoemde schilderij De overgave van Breda.

     Een combinatie van belevenis- en kennisindustrie moet in Breda de economie weer stimuleren, nu de maakindustrie verdwenen is. De Bredase dj’s van wereldfaam, Tiësto en Hardwell, kunnen de ziel raken. Dat smaakt naar meer, de schets van het House of DJ’s is al gereed. Het opleiden en realiseren van deze nieuwe economische sector volstaat echter niet met alleen het creëren van een buitenkant, zoals een vijfsterrenhotel. De klanten verwachten ook een ervaring die de ziel raakt. De herbeleving van de ziel van machthebbers van vroeger door die van vandaag kan alleen plaatsvinden als ook het Kasteel van Breda opengaat voor het grote publiek, de hekken verdwijnen, je je eigen weg kunt gaan en de hoffelijkheid weer ervaren wordt. Breda moet zich opnieuw overgeven, dit keer aan de ziel van de hoffelijkheid. Dan is het alleen nog wachten op de schilder die de nieuwe overgave van Breda zal verbeelden.

*  Jaren geleden sloot de plaatselijke D66-afdeling elke raadsvergadering af met de stelling: “Overigens blijven wij van mening dat de haven weer open moet” (Vrij naar de Romeinse senator Cato maior). “Overigens blijven wij van mening dat het Kasteel van Breda open moet

HERGEBOORTE MI-CARÊME?

Soms is een geboorte geheel gepland, soms ook niet. Zulke verrassingen blijken achteraf best wel leuk uit te pakken. Carnaval is al eeuwen een feest van tradities, die soms even verdwijnen zijn en dan ineens weer opduiken als een pop-up festijn. Zo hoste de jeugd in Breda eind jaren zestig nog vrolijk op Boudewijn's de Groot liedje Land van Maas en Waal, totdat TUBO (‘Tuig Uit Breda en Omstreken’) met fietskettingen had huisgehouden op de Grote Markt en het hossen op de markt voor een aantal decennia verdween. Anno 2016, bijna vijftig jaar later, stroomt de markt echter weer lekker vol met de avondversie van ‘Hossen op de Markt’.

     De bij hoge uitzondering, vanwege het slechte weer, uitgestelde carnavalsoptocht naar Halfvasten kan de opmaat zijn tot de hergeboorte van ‘Mi-Carême’. Dat is een van oorsprong Franse traditie om Halfvasten, als een extra carnavalsdag te vieren en gaat terug tot de middeleeuwen. De zondag was vroeger in de vastentijd sowieso al een feest. In de vastenperiode moest je als kind de hele week de snoepjes opsparen in je snoeptrommeltje. Op zondag mocht het snoeptrommeltje een dagje open. De zondag van Halfvasten was een nog groter feest, carnaval kwam eventjes terug met een kindermiddag in schouwburg Concordia. In de zalen om het theater heen werd door de volwassenen volop carnaval gevierd. Tot begin jaren zeventig was  ‘Mi-Carême’ een groot feest, in 1970 waren nog zo'n 4.000 (!) kinderen aanwezig op het Halfvastenbal in het destijds nieuwe congrescentrum Turfschip.

     De uitgestelde optocht komende zondag, met een extra carnavalszaterdag daaraan voorafgaand, kan een oude Bredase traditie nieuw leven inblazen, een onverwachte hergeboorte. Zo was de geboorte van onze zoon ook niet gepland, maar daar hebben we achteraf nooit spijt van gehad. Zijn verjaardag op een carnavalszaterdag, was voor hem en zijn vrienden de opmaat tot de organisatie van het jaarlijkse 076-bal, de niet geplande geboorte van weer zo'n mooi spontaan Bredaas carnavalsfeestje. 

FIETSEN

Heerlijk om in het vroege voorjaar vrij en ongebonden in de natuur te fietsen. Voor veel fietsers is het knooppunten-fietsroutenetwerk razend populair: je fietst simpelweg van het ene nummer naar het andere, aangegeven op speciale bordjes. Je hebt geen kaart meer nodig. Opvallend is hoe strikt sommige fietsers zich aan de bordjes houden en geen moment lijken af te wijken van de uitgestippelde paden, zelfs in een bekende omgeving waar ze vroeger hun eigen route volgden. De zekerheid van het systeem wint het van de eigen autonomie. Fietsen we eigenlijk nog wel echt vrij?

     Dit jaar begint het voorjaar vroeg, en niet alleen omdat de koude winter is uitgebleven. De volle maan verschijnt dit jaar al snel na het begin van de lente, waardoor Pasen en Carnaval vroeg vallen. Afgelopen week was het dus al Carnaval en daarom hadden de scholen in het Zuiden vrij vanwege de carnavalsvakantie. Ook andere scholen in het land hebben recht op hun week vrij, de ‘krokusvakantie’, maar dan liefst in een andere week om de vakantiedruk te spreiden. Inmiddels lijken de bureaucraten de oorspronkelijke reden voor de carnavalsvakantie in het Zuiden uit het oog te hebben verloren. In hun regelzucht om de vakantie in het voorjaar te spreiden, hebben de landelijke roostermakers de scholen in het Zuiden voor komende week vrij geroosterd, terwijl de carnavalsvakantie dan al voorbij is.

     Informatiesystemen denken voortdurend met ons mee om ons leven zo voorspelbaar en makkelijk mogelijk te maken. De smartphone houdt onze agenda bij en geeft automatisch het juiste moment aan om te vertrekken, rekening houdend met de verkeersdrukte en ons vaste vervoermiddel. Ook de nieuwsrubriek op de radio doet vrolijk mee en meldt: “Vanwege de start van de voorjaarsvakantie in Midden- en Zuid-Nederland worden extra files verwacht naar de wintersportgebieden”. Dit alles is mogelijk dankzij realtime data van verkeerssensoren en mobiele netwerken, vakantieroosters en e-mailverkeer. Wedden dat er komende week tal van files staan voor de bruggen over de grote rivieren? Het systeem zal het niet begrijpen. Toch fijn, dat vrije en ongebonden gevoel—dwars door formele afspraken heen je eigen weg fietsen.