Met een twinkeling in hun ogen staan de oudere acteurs op de planken bij de voorstelling Lust, Liefde, Leeftijd. Na de seksuele revolutie van de 60’er jaren communiceren we openhartiger over seksuele gevoelens en behoeften. De twintigers van toen zijn inmiddels ruim op leeftijd en lopen toch weer tegen een seksueel taboe aan. De ideale mens straalt volgens de geldende normen jeugdigheid uit verbonden met “Seks, Love and Rock ‘n’ Roll”. Mensen op hoge leeftijd mogen wel naar een Rock ’n Roll concert maar het liefdespad opgaan, daar hebben hun omgeving en hun kinderen moeite mee. De acteurs praten open over hun seksuele behoeften en meer nog over de behoefte aan intimiteit. Alhoewel ik zelf nog kan genieten van de twinkeling in de ogen van mijn geliefde lijkt seks en intimiteit op oudere leeftijd een niet vanzelfsprekende behoefte te zijn. Toch laat de 92-jarige (!) hoofdrolspeler zien dat intimiteit en seksuele behoeften van alle leeftijden zijn. Zelfs na 40 jaar huwelijk blijft daarom bij mij het geloof dat het nog heel wat jaartjes mogelijk blijft om elkaar intens lief te hebben.
Na “liefde” en “hoop” staat “geloof” centraal in de derde culturele biënnale van de heilige driehoek, te midden van drie kloosters in Oosterhout. De vormgeving van het thema “geloof” was niet voor iedereen gelijk duidelijk, terwijl kunst de sleutel kan zijn tot het beter verstaan van de wereld. De afgelopen eeuwen leefden we in een maatschappij overheerst door een zelfgerichtheid op ons eigen ego, "ik denk, dus ik besta". We lijken te transformeren naar een tijdperk waarin we ons verder gaan verdiepen in ons (innerlijke) zelf. Zie de sterke opkomst van spiritualiteit en contemplatie bij met name jongere generaties, waarin we opnieuw leren lezen en luisteren, zorgvuldiger en intenser. We buigen het huidige proces van globalisering om naar een proces van menselijke communicatie, van nabijheid en echte saamhorigheid tussen culturen en religies. Daarin volgen we Plato die liefde laat beginnen met aardse verlangens en geleidelijk laat transformeren naar een verlangen van spirituele perfectie. In de biënnale kon je via een tijdelijke doorgang de omvangrijke stille kloostertuin in gaan, het voelde als het betreden van een mysterie waar je vanzelf beter ging luisteren en kijken. En dat gevoel is volgens Tomáš Halík *) precies wat hij verstaat onder geloof “de moed om met vertrouwen en hoop, de wolk van een mysterie binnen te stappen” .
Het oog kan ons als venster van de ziel nog zoveel meer tonen dan verliefdheid, we kunnen dieper in onszelf kijken. Daar speelt Google met hun nieuwste AI product op in. Hun eenvoudige netvliesscan kan de kans op hartaandoeningen vroegtijdig onthullen en ook leeftijd, geslacht, rookstatus en bloeddruk vaststellen. Daarmee vervangt een enkele oogscan een grote reeks bestaande testen en is preventief ingrijpen mogelijk. We kijken via het oog dieper in ons lichaam. Of kunstmatige intelligentie via het oog ook echte verliefdheid kan detecteren lijkt me onmogelijk. Daarmee laat de scan ook gelijk de kracht zien van de mensheid over AI, de mens ziet de twinkeling in het oog die voor de machine voorlopig onzichtbaar blijft.
*) Tomáš Halík, “ De namiddag van het Christendom”, Utrecht 2023
