Het was nog even spannend of onze vakantie met bijna het hele gezin, ter gelegenheid van ons 40-jarig huwelijk, door zou gaan. Zouden we wel kunnen vliegen? Transavia was immers zo doorgeschoten in hun efficiëntie denken dat talloze vluchten geannuleerd moesten worden. Het was dus afwachten in een tijd waarin digitale formulieren en algoritmes de menselijke verbondenheid tussen klant en leverancier vervangen en efficiëntie boven alles gaat. In goed vertrouwen lieten we alles op zijn beloop, zonder voortdurend te controleren. Gelukkig verliep alles volgens plan, en tijdens de fotoshoot is zelfs een mooie foto gemaakt van onze uitdijende stamboom — helaas zonder onze dierbaren uit Nieuw-Zeeland.
Volgens socioloog Hartmut Rosa (NRC, 29-12-2022) willen we alles om ons heen kennen, begrijpen, voorspellen, berekenen, controleren en gebruiken, gedreven door een eindeloze groeidrang. De mens wil haar omgeving verklaren en orde scheppen in de chaos. Autocratische leiders zoals Poetin en Xi gaan nog verder in het verzamelen van data; zij kunnen het zich niet veroorloven dat hun bevelen niet worden opgevolgd. Technologie elimineert dit risico, want een machine komt niet in opstand. Voordat de technologische ontwikkeling zo ver doorgeschoten is dat de macht van machines die van de mens overstijgt, is het misschien goed te beseffen dat onze datadrang grotendeels gebaseerd is op een gebrek aan vertrouwen in de ander. Juist daar ligt de kans om, in onze opgejaagde levens vol prestatiedruk en burn-out, te zoeken naar onthaasting. Door in te zetten op vertrouwen hoeven we minder te controleren, data te verzamelen en te analyseren, en ontstaat er ruimte voor een andere tijdsbeleving waarin we een nieuwe band met de wereld kunnen smeden. Een band die zich meer richt op de lange termijn dan op snelle, korte termijn resultaten.
Toen de architecten en bouwers destijds de eerste steen legden voor een nieuwe kathedraal, deden ze dat in de wetenschap dat ze het voltooide bouwwerk nooit zouden zien. Onlangs discussieerden we in onze Grote Kerk over dit ‘kathedraaldenken’ — een lange- termijndenken dat beter aansluit bij de bevordering van duurzaamheid. Eigenlijk houdt dit in: als goede voorouders zorgen voor toekomstige generaties. Dit is mede gebaseerd op het besef dat we als mens onlosmakelijk verbonden zijn met de aarde, een levend en ademend organisme dat in een duistere ruimte zweeft en door het heelal beweegt. Tijdens mijn inleiding stond ik onder andere stil bij de Maori in Nieuw-Zeeland. Hun begrip Whakapapa verbindt alle vorige en komende generaties met het land, de zee, de lucht en het universum. Daags na mijn lezing kreeg onze vijfjarige kleindochter, aan de andere kant van de wereld, op school een ‘Principal’s Award’ uitgereikt voor onder andere het perfect uitdragen van de Whakapapa-waarde: ‘Whakawhanake’. Is het toeval, of is de verbinding tussen generaties in ons gezin zo sterk dat die zonder moeite de wereld overbrugt, ook zonder een gezamenlijke foto?
