ZOMERTIJD

Vandaag kregen we een rondleiding in het Zuid-Spaanse palacio waar we een aantal dagen verblijven. We zijn een van de eerste gasten in een net gestarte overnachtingsfaciliteit. De eigenaars zijn in het paleis opgegroeid, net als hun voorouders, de familie woont hier al sinds 1268 (!). Nog nooit sliep ik in een huis met schilderijen van Rubens en andere Vlaamse meesters aan de muur, waar de afgelopen vijf generaties Spaanse koningen aan tafel zaten. Ondanks alle internationale invloeden bleef de familie trouw aan hun domicilie: openstaan voor vernieuwing, behoud van het goede. 

     De zomer 2018 is een totaal andere dan we tot nu toe gewend waren. Zelfs in september was het nog bijna tropisch. De zomer begon al vroeg dit jaar bij mijn dochter in Nieuw Zeeland, zodat ik optimaal gebruik kon genieten van mijn korte broeken. Ik stem er graag mee in als we de komende jaren net zoveel zomertijd kunnen krijgen.

     Het weer kan wekenlang stabiel en zomers blijven, de dagelijkse routine van eenieder verandert nauwelijks. Slechts in uitzonderlijke gevallen zoals de Elfstedentocht of zware sneeuwval passen we ons schema aan. Die hang naar behoud van het goede is voor EU-voorzitter Juncker een mooie aanleiding om de Europese burger het idee te geven echt invloed op de besluitvorming uit te kunnen oefenen. We hoeven in de EU niet meer tussen winter- en zomertijd te wisselen, de EU wil liever dat we straks alleen nog zomertijd aanhouden. 

     Instemmen met een jaar vol zomerse dagen en zomertijd, of stemmen voor alleen zomertijd, lijkt op hetzelfde neer te komen: je kiest voor verandering én behoud van het goede. De weersgesteldheid kunnen we echter niet kiezen noch bepalen, we moeten accepteren wat de natuur ons brengt. 

 

 

KAN JOUW LIEFDE EEN TINY HOUSE AAN?

Is de moderne trend van tiny houses een succes? Als liefde een rol speelt, heb je maar weinig ruimte nodig om gelukkig te zijn. Een kleine zolderkamer met een bed van 90 cm was voor ons als verliefde studenten al pure luxe. Ons nieuwste tiny house, een Quechua pop-up strandtentje, klapte in een paar seconden helemaal uit. Met een strakblauwe lucht, een stevige zeewind en zo’n 10 graden koeler dan landinwaarts, voelt de beschutting – dicht tegen elkaar aan liggend – als een comfortabele luxe.

     Het omvormen van ons tiny house tot een plat pakketje, zodat het weer in de oorspronkelijke tas paste, duurde veel langer dan een paar seconden. We hadden ooit hard gelachen om een familie die een uur lang worstelde om hun tentje in te pakken. Dus we waren voorbereid, maar toch kostte het ons de eerste keer ruim tien minuten om het voor elkaar te krijgen. ‘Less is more’ kost dus duidelijk veel meer tijd dan ‘more is beautiful’.

     Uit liefde en zorgzaamheid voor onze kinderen en kleinkinderen hebben we geprobeerd ons eigen huis op te splitsen in twee tiny houses. Vanwege een verbouwing wonen onze zoon, schoondochter en hun twee kleintjes van 1 en 2,5 jaar ruim negen weken bij ons. Zij verblijven op onze ouderlijke slaapkamer en in de woonkamer, terwijl wij slapen onder het schuine dak van de logeerkamer en een leefruimte op zolder hebben.

Bij zo’n inwoning lopen verschillende leefstijlen door elkaar heen. Het volledig opgeven van je privacy, ’s nachts wakker schrikken van huilende kleinkinderen, maar ook het intense geluk van een spontane, liefdevolle ochtendknuffel van je kleinkind in je krappe logeerbed. Hoe deden mensen dit vroeger toch, in tijden van woningnood vlak na de oorlog, of studenten die op kamers bij een hospita woonden? Tiny klinkt leuk, maar hoe leid je je eigen leven in een beperkte ruimte als onderdeel van een grotere, gedeelde ruimte? Is onderlinge liefde de smeerolie voor succesvol samenwonen in kleine ruimtes?

     Echt tiny zijn de kleine huisjes die al 750 jaar geleden gebouwd zijn in het Begijnhof van Breda. Alleenwonende vrouwen, die hun liefde buitenshuis schonken aan mensen die hulp nodig hadden. Op een zonnige zondagochtend begint de harmonie in de gemeenschappelijke tuin het Concierto d’Aranjuez van Rodrigo te spelen, een stuk geschreven tijdens de Spaanse Burgeroorlog. Overwinning en verlies strijden met elkaar. Naarmate het stuk vordert, pakken donderwolken zich langzaam samen boven het Begijnhof. Zon en onweer wisselen elkaar af, zoals ook in de beste relaties gebeurt. Soms leidt dit tot de wens voor meer ruimte in huis.

     Een filosoof vertelde me ooit dat het zoeken naar ruimte in de relatie vaak leidt tot de wens voor extra fysieke ruimte. Niet vreemd dat in de hoogtijdagen van het ‘ik’-tijdperk de huizen steeds groter werden. Het krimpen van woonruimte vraagt om partners die kiezen voor nabijheid, of individuen die hun leefruimte steeds meer buiten de deur zoeken. Misschien is dit een signaal van een maatschappelijke beweging naar meer sociale cohesie, een ‘wij’-tijdperk.

     In het Begijnhof wonen nog steeds alleen vrouwen, allemaal alleenstaand. Soms is tiny zo klein, dat zelfs liefde niet genoeg ruimte biedt. Dan kun je er natuurlijk altijd voor kiezen je liefde buitenshuis te zoeken of samen elders te gaan wonen. Het volgen van je liefde voelt altijd het beste, die wil tot liefhebben is nooit tiny.

 

DE ONTDEKKING VAN JE WARE IK, VRAAGT STILTE

Elk jaar trekken we met drie mannen naar het klooster dat het beste bier ter wereld produceert (World Beer Awards, 2014). We dompelen ons een paar dagen onder in het kloosterritme en proberen wat inzichten op te doen die ons eigen leven kunnen verrijken. Vooral tijdens de lange momenten van stilte bij het ochtend- en avondgebed ervaar je hoe stilte kan helpen om dieper inzicht te krijgen in je leven.

     In onze vriendenkring zijn we uitzonderingen in onze open belangstelling voor religie. Toch zien we onder de oppervlakte steeds vaker tekenen van een omslag; de afkeer van de traditionele kerk bij de oudere generaties maakt plaats voor een groeiende interesse onder jongere mensen. Yvonne Zonderop (voormalig lid van de hoofdredactie van de Volkskrant) beschrijft in haar boek Ongelofelijk hoe ‘we’ het christendom overboord hebben gegooid. Volgens haar hebben we, misschien te abrupt, afscheid genomen van iets wat 1500 jaar lang onze cultuur en moraal heeft gevormd. Met het christendom is iets waardevols verloren gegaan, terwijl we toch behoefte houden aan begrippen als naastenliefde, compassie, schuld en vergeving (NRC, 21-04-2018).

     De hoge kijkcijfers van de jaarlijkse tv-uitzending van The Passion staan dan ook niet op zichzelf. Twee jonge studenten van de filmacademie verbleven in hetzelfde gastenverblijf van het klooster als wij, om het kloosterleven te filmen dat al sinds 1130 grotendeels onveranderd is gebleven. Jongeren die op eigen initiatief meer willen weten over religieuze uitingen. Een legeraalmoezenier merkt ook op dat steeds meer jonge rekruten om een bijbeltje vragen. Hij ziet daarnaast opvallend veel religieuze symbolen in hun tatoeages.

     De jongere generatie, opgegroeid zonder christelijke wortels, lijkt een gebrek aan kennis over het christendom te ervaren. De hernieuwde interesse in christelijke waarden hangt misschien samen met de behoefte om een diepere betekenis in het leven te vinden, een behoefte om hun plek op aarde beter te begrijpen in relatie tot alles om ons heen, wat ons voorging en wat nog zal komen. Dit sluit aan bij de behoefte aan ‘zelfspiritualiteit’ die eerder door het Sociaal en Cultureel Planbureau werd vastgesteld: de overtuiging dat de zin van het leven ligt in de ontdekking van je ware ik, je authentieke zelf. Die zin moet je vinden in je unieke innerlijke ervaring en de ontwikkeling van je eigen talenten (SCP, mei 2014). Dit gaat gepaard met een deïnstitutionalisering van religie, waarbij mensen niet langer in traditionele kerken zoeken naar antwoorden, maar een eigen mix van christelijk denken creëren zonder direct te willen ‘geloven’.

     Het nieuwe kabinet wil de instandhouding en het gebruik van ons cultureel erfgoed, inclusief kerkgebouwen, weer goed op de kaart zetten. Als bestuurder van de Stichting Grote Kerk in Breda ben ik medeverantwoordelijk voor een bouwwerk van baksteen met een prachtig gebeeldhouwde kalkzandstenen mantel, die eens in de honderd jaar moet worden gerestaureerd. Ook nu staan we voor een grootschalige renovatie, een project dat jaren zal duren en miljoenen euro’s kost. De kerk is ooit opgericht door de Nassau’s met het doel om ‘stilte’ te omarmen. De traditionele kerkfunctie door de Protestantse gemeente is tegenwoordig nog beperkt tot enkele diensten per jaar. De komende jaren zullen we als seculier bestuur, naast het behoud van de kalkzandstenen pracht, ook moeten nadenken over een eigentijdse, inhoudelijke invulling die ruimte biedt voor de zoektocht naar het ware zelf, naar authenticiteit.

     En dat vraagt ook om financiële middelen. Vroeger werd geld ingezameld voor de Grote Kerk door simpelweg bier te verkopen. Bij een perfecte vorm en invulling van de kerk hoort natuurlijk een perfect biertje. De volgende keer bij de paters wat brouw tips vragen.

DILEMMA'S EN TRILEMMA'S

Dilemma’s in het leven dwingen ons vaak tot moeilijke keuzes. Twee van onze dochters kregen in de eerste twee maanden van 2018 hun eerste kind. Als ouders wil je zo’n geboorte graag van dichtbij beleven. Dat wordt echter lastig als de een in Utrecht woont en de ander in Nieuw-Zeeland — een nadeel van de globalisering van ons gezin.

     De econoom Dani Rodrik stelde al in 2007 dat globalisering tot lastige keuzes leidt en zelfs een ‘trilemma’ kan veroorzaken (NRC, 10 maart 2018). Globalisering kan namelijk niet tegelijkertijd samengaan met democratie en het behoud van nationale soevereiniteit. Van deze drie kan een land er slechts twee combineren. Wie wil deelnemen aan diepgaande internationale integratie (een combinatie van globalisering en democratie), moet genoegen nemen met steeds meer gedeelde regels en standaarden. Dit geldt voor landen, maar misschien ook voor gezinnen. Wil je een diepere integratie van culturen binnen je uitgebreide familie, dan kun je niet vasthouden aan de oorspronkelijke gezinscultuur.

     Planning maakt beslissingen soms wat makkelijker, zeker als een geboorte plaatsvindt op de verwachte datum. Dat was het geval bij kleindochter Ivy in Nieuw-Zeeland. Vijf dagen voor de geboorte waren we aangekomen. Voor ons als grootouders waren de vijf weken daarna een geweldige ervaring. Het is interessant om te zien hoe de Engelse koloniale invloed doorwerkt in het kraamzorgsysteem in Nieuw-Zeeland (een ziekenhuissfeer in de kraamkliniek, geen kraamhulp thuis, en tot zes weken na de bevalling regelmatig bezoek van de verloskundige aan huis). Nog indrukwekkender is hoe je eigen kinderen direct na de geboorte van hun baby veranderen in ervaren ouders. Het meemaken van zo’n eerste levensteken van een kleinkind is echt een bijzondere belevenis.

     Kort na onze terugkeer in Nederland volgde de onverwachte geboorte van kleindochter Lara, zes weken te vroeg. Je staat vol verwondering te kijken naar het leven van zo’n klein mensje. Na slechts 34 weken werken alle organen zelfstandig. We denken dat we in deze digitale wereld veel kunnen, maar dat valt in het niet vergeleken met wat de natuur in 34 weken voor elkaar krijgt. Elke geboorte blijft een wonder.

     In onze belevings-economie wil de klant niet alleen een product of dienst, maar ook de ervaring die daarmee gepaard gaat (Wikipedia), bij voorkeur een onvergetelijke ervaring. Zelfs binnen de exacte wetenschappen is dit merkbaar. In de geschiedschrijving verdwijnen droge wetenschappelijke artikelen met feitelijke opsommingen steeds meer naar de achtergrond; historische romans nemen ons mee naar het verleden en laten ons die periode beleven.

     Arnoud-Jan Bijsterveld, hoogleraar Cultuur, vroeg onlangs tijdens de presentatie van zo’n historische roman aandacht voor inleving in plaats van alleen beleven. We beleven van alles, maar nemen vaak niet de tijd om ons echt ‘in te leven in de ander’. Laten we proberen te begrijpen wat de ander meemaakt, ons empathisch op te stellen, en zo ook meer inzicht te krijgen in diens culturele waarden en normen. Dat zou het accepteren van gemeenschappelijke waarden en normen binnen ons gezin in deze tijd van globalisering ook kunnen vergemakkelijken. Gelukkig blijft de geboorte van prachtige kleinkinderen voor ons geen dilemma of trilemma, maar juist een mooie combinatie van leven, beleven, en inleven. 

STORMPOOLEN

Terwijl diverse stormen de afgelopen weken over Nederland raasden, ontstond ‘stormpoolen’, met elkaar reizen om de oplopende verkeerscongestie te omzeilen. Spontaan ontstonden nieuwe verbindingen tussen mensen, door de problemen met storm zochten mensen contact met elkaar. In de minder compacte miljoenenstad Auckland (Nieuw-Zeeland), waar ik deze maand ben, komt die verbinding minder makkelijk tot stand. Iedereen woont in laagbouw in de wijde omgeving van het centrum. De bewoners zijn afhankelijk van de auto en staan dagelijks in de file. Ook hier in Auckland komt de regen met bakken uit de hemel, toch zie je maar weinig auto’s met drie of meer passagiers in de auto. Ter stimulering van het samen poolen, kun over de busbaan rijden, toch wordt er weinig gebruik van gemaakt.

     Auckland heeft de grootste Pacific bevolking ter wereld, samenlevend met de oorspronkelijke Maori's, Aziaten en Europese immigranten. Onze B&B locatie in een sjieke wijk wordt aan de waterkant doorsneden door de Rotary Walkway. Het openbaar wandelpad voert langs een voormalige Amerikaanse landingsplaats uit WOII, in een tijd zonder ‘America first’ en ‘nepnieuws’. Rijke Aziaten vestigen zich in dit type ‘blanke’ toplocaties en doorbreken met hun in Azië verworven kapitaal de ‘sociale constructies’ die racisme volgens Obama in stand houdt. Ook al lopen ze al groetend over de walkway hun dagelijkse verfrissende rondje, integreren gaat moeizaam. Aan de overzijde van de rivier ligt een wijk met totaal andere sociale klassen. Mensen van diverse culturen lopen hardlopend en wandelend langs en door elkaar, gescheiden van de vooral Europese immigranten die vanaf luxe veranda’s langs de lagune neerkijken op het sportende volk. Verbinden tussen culturen gaat niet makkelijk zolang de voordelen van de multiculturele gemeenschap niet voor iedereen duidelijk zijn.      

     Begin deze maand is ons derde kleinkind in Auckland geboren, de vijfde nationaliteit in ons gezin. De gehele geboorte duurde slechts vier uur, een fractie van de tijd die wij als grootouders nodig hadden om de afstand tussen thuis en hier te overbruggen. Hopelijk kan onze kleindochter ook snel integreren en de voordelen ervaren van een wereldgemeenschap waarin globalisering en immigratie, de eigen cultuur niet doet verwateren, maar juist kan versterken (Bas Heijne, Onbehagen, nieuw licht op de beschaafde mens, 2016). Er zullen heel wat stormen voorbijrazen voordat zo’n wereldverbinding tussen culturen tot stand zal zijn gebracht. Ook hier begint een lange reis met een eerste klein stap.