Door ons gedrag aan te passen kunnen we het beloop der dingen beïnvloeden. Als het ons iets oplevert, houden we dat andere gedrag ook vol. De sterke prijsstijgingen houden iedereen bezig, zo ook ondernemers die bang zijn voor de invloed van de inflatie op de omvang van de consumentenvraag en vooral op hun omzet. Zij proberen economische prikkels op het menselijk gedrag te voorspellen; is de bierprijs niet te hoog, slepen ze straks treetjes met AH-bierblikjes mee? De bierprijsstijging baarde de horeca voorafgaand aan carnaval zoveel zorgen dat ze met de gemeente een straatverbod op bierblikjes hadden geregeld. En wat bleek? Het was twee keer zo druk als anders, we moesten met onze mannengroep als “vissen in een aquarium” behendig door de meute manoeuvreren. Het feest werd vooral buiten op straat gevierd, met iets minder vaak een pilsje in de hand, maar de totale bieromzet ging door het dak, het verbruik van de extra bezoekers compenseerde ruimschoots de iets geringere drankinname per carnavalsvierder. Iedereen voelde zich buiten het aquarium(café) als een vis in het (soms te volle) water. De oplossing voor de sterk gestegen bierprijs werd gevonden juist buiten het café, in een verbinding tussen binnen en buiten. Het was voor velen de beste carnaval sinds jaren.
Slimme leveranciers proberen zoveel mogelijk de prijsstijgingen te maskeren in de hoop dat we ons gedrag niet aanpassen. Ze stoppen minder producten in dezelfde verpakking (de krimpinflatie), of knippen het hoofdproduct op in talloze stukjes en ontnemen daardoor een helder zicht op de prijsstijging van het totale product. Zo werden de periodieke overzichten van mijn energieleverancier door dat verknippen steeds onbegrijpelijker, onnavolgbaar. Daar bovenop kwam de mededeling dat het maandelijks voorschot werd verhoogd, aan het eind van het jaar was dat bedrag zelfs verviervoudigd. Dan wil je het gedrag wel aanpassen, net als zo vele anderen, zeker als het iets oplevert. Dat deed het, ook hier lag buiten de oplossing voor de warmte binnen, dankzij de investering in zonnepanelen. Mede dankzij een iets lagere thermostaat stand binnen betaalden we bij de eindafrekening per saldo minder energiekosten dan andere jaren. Door onze gedragsaanpassing zijn de kosten beperkt, is onze energiebehoeften bevredigd en is de investering in zonnepanelen snel terug te verdienen. Dat gedrag houden we dus wel even vol en soms is er wat ruimte voor luxe met een iets hogere thermostaat stand in de badkamer.
De discussie over de sterk stijgende zorguitgaven richt zich vaak op ziekenhuizen. Het wordt dan snel een ingewikkelde problematiek. Voor individuele patiënten en professionals spelen begrijpelijkerwijze kwaliteitsoverwegingen en pas in mindere mate de kosten van de behandeling een beslissende rol spelen. Je ziet dat bijvoorbeeld terug bij voorstellen om de behandeling van complexe patiënten (zoals kinderhartchirurgie) te concentreren in minder centra. Zoals de oplossing van een dure carnaval niet in het café maar buiten op straat lag, ligt die van de dure gezondheidszorg buiten de ziekenhuizen. Veel patiënten voelen zich regelmatig opgeknipt in diagnosen en therapieën van allerlei specialismen en steeds wisselde zorgprofessionals, terwijl ze de zorg binnen en buiten instellingsmuren als één geheel willen ervaren. Dat vraagt om een verbinden van zorgverleners dwars door de muren van instellingen, verbonden rondom patiëntengroepen. Patiënten kunnen zoiets niet zelf afdwingen, een gedragsverandering van de zorgprofessionals moet dit gaan opleveren voor hun patiënt. Als gezondheidszorgeconoom mag ik u verklappen dat het uiteindelijk ook nog goedkoper is. Het is uiteindelijk ook veel prettiger voor hunzelf, de enthousiaste zorgverleners waar we in de toekomst nog veel behoefte aan hebben.
