ABRUPT STOPPEN OF DOORSTROMEN

Het plotselinge overlijden van een zeer goede vriend door een tragisch ongeval thuis deed me opnieuw beseffen dat we allemaal weliswaar door het leven stromen, maar dat uiteindelijk de dood op ons wacht. Soms kan het leven van de ene op de andere dag abrupt eindigen, met een diepe emotionele en ingrijpende impact voor iedereen die erbij betrokken is.

     Tijdens deze pandemie heeft de culturele sector, een van de zwaarst getroffen sectoren, dit abrupte einde meermaals ervaren. Exposities, voorstellingen en evenementen waar maandenlang aan is gewerkt, werden plotseling stopgezet. Alleen ‘doorstroomlocaties’ zonder vaste zitplaatsen mochten deels doorgaan. Dit geldt ook voor de expositie Museum of the Moon in de Grote Kerk Breda. Deze maaninstallatie, een werk van de Engelse kunstenaar Luke Jerram, komt het beste tot zijn recht in het donker, wanneer de echte maan en de sterren zichtbaar zijn. Jammer genoeg stopt de doorstroming juist dan vanwege de avondlockdown.

     Het stimuleren van doorstroom naar nieuwe woningen kan helpen om het wereldwijde probleem van woningtekort en stijgende huizenprijzen aan te pakken. Ouderen wonen vaak in te grote huizen, maar zijn honkvast. Ze zijn tevreden met hun eigen woning en het alternatief, meestal appartementen, kost vaak meer dan hun huidige huis oplevert. Bovendien moeten ze buitenruimte en privacy opgeven. Appartementencomplexen kunnen het gevoel van eenzaamheid versterken, terwijl dat juist een groot probleem is bij ouderen. Architect Nick van Dijke wil bouwen tegen eenzaamheid door sociale verdichting: het bouwen van kleinere wooneenheden in clusters van zes tot acht woningen, soms met een gemeenschappelijke tuin of gezamenlijke huiskamers en ontmoetingsruimtes (BN DeStem, 30-11-2021). De toegevoegde waarde wordt nog groter als nieuwe bewoners bij de woningbouwvereniging moeten solliciteren en worden geselecteerd op hun gemeenschapszin in plaats van hun inkomen (BN DeStem, 02-12-2021). Samenleven met anderen is voor eenzamen in deze sterk individualistische maatschappij zoveel waardevoller dan wonen in een geïsoleerd appartement. Dit laat hun leven vloeiender naar het einde stromen dan een leven vol eenzaamheid en stroeve momenten.

     Dit jaar zijn wij vanuit ons eigen huis doorgestroomd naar vier tijdelijke woonplekken. Dit was noodzakelijk vanwege onze eigen verbouwing en die van de kinderen. Het bood een ideale kans om te testen of onze dromen over wonen elders, zowel in de stad als daarbuiten, echt overeenkomen met de werkelijkheid. Zo woonden we telkens een maand in vier droomopties: gelijkvloers in onze eigen wijk, dynamisch in de binnenstad, luxueus in een zonnige en warme stad aan de Middellandse Zee, en rustig in het buitengebied dichtbij huis. Elke locatie had zijn voor- en nadelen, maar in de evaluatie kwam steeds opnieuw ons eigen huis als beste uit de bus. De doorstroom naar een ander huis staat voorlopig even ‘on hold’, in de hoop dat ons leven nog een tijdje rustig mag blijven stromen en niet abrupt eindigt. Verdrietig dat het onze vriend niet was gegund om verder door te stromen.

MEER GEVEN DAN NEMEN

Voor mij draait het leven, ook het seksleven, vooral om meer geven en iets minder nemen. In een van de meest gelezen NRC-artikelen van deze maand staat, tot mijn verbazing, dat seks voor veel mannen meer nemen is dan geven. Mannen streven vaak hun eigen optimale beleving na, zonder zich veel bezig te houden met het bevredigen van hun vrouwelijke partner (NRC, 6 oktober 2021). Daaruit volgt vanzelf dat seks een feest voor twee kan zijn als de man zich inzet voor het geluk van de vrouw. Ik ben het ermee eens dat wanneer je als man hierin veel weet te geven, je ook veel geluk ontvangt.

     Deze zomer ging onze vakantie in september niet door; de vakantie is verschoven naar oktober. Hierdoor kon onze zoon met zijn gezin, tijdens onze afwezigheid, gebruikmaken van ons huis vanwege de vertraging van hun bouwproject. Eerst dachten we dat onze zomervakantie in het water zou vallen, maar dankzij een constante blauwe lucht, een heerlijk zonnetje en 26 graden genieten we nu in oktober alsnog van een verlate zomervakantie in Malaga. Een onverwachte extra zomermaand om bij te kleuren en het gebrek aan stranddagen in Nederland deze zomer royaal te compenseren. Aan de ene kant lever je je geplande zomervakantie in, maar aan de andere kant krijg je toch volop zonuren terug.

     In Nederland is de drukte op de weg terug op het niveau van vóór corona, horen we in het nieuws. Blijkbaar kunnen we als Nederlanders maar moeilijk lering trekken uit de lessen van onze moderne levensstijl die de pandemie aan het licht heeft gebracht, zoals overconsumptie, doorgeschoten globalisering en individualisering (Damiaan Denys, NRC, 15 mei 2021). In een land waar regels vaak als suggesties worden opgevat — alleen auto’s met buitenlandse nummerborden stoppen standaard voor Nederlandse oversteekplaatsen — is sturing vanuit de overheid nodig om de hybride werkweek echt vorm te geven. Dit kun je niet overlaten aan de vrije markt.

     Hier in Spanje draagt iedereen in openbare ruimten een mondkapje, en burgers wijzen elkaar direct op het dragen ervan wanneer het wordt vergeten. Tegelijkertijd nemen de Spanjaarden het leven rustig op hun eigen tempo. De sterke behoefte aan lichamelijk contact wordt goed in toom gehouden, hoewel de ‘huidhonger’ zichtbaar is. Dit uit zich onder andere in een, mede door het klimaat, nog vrouwelijkere kledingstijl dan voor corona. Spaanse vrouwen weten wat ze moeten geven om zichzelf én anderen gelukkig te maken.

WIJS OP REIS

 

Deze corona-zomer bracht een gevoel van trots en tevredenheid bij de terugkerende vakantiegangers. Het was ze toch gelukt om ‘wijs op (vakantie) reis’ te gaan in deze mobiele wereld. Met allerlei hulpmiddelen werden coronarisico’s gecontroleerd om vervelende verrassingen tijdens de reis te voorkomen. Het was zeker niet makkelijk; elke regio had zijn eigen eisen, en overal was het aanpassen. Het leven zit complex in elkaar: veel weten we niet, en wat we wel weten, is vaak moeilijk te verklaren. Wijsheid kan ons verder helpen. Wijsheid is een vorm van kennis die zich juist ver houdt van simpele en oppervlakkige uitspraken over de werkelijkheid, uit afkeer van onzekerheid. (Alister McGrath, Het raadsel van God, 2021). Wijs ben je wanneer je je denkpatronen en levensstijl aanpast aan deze complexe wereld, zonder de wereld in vaststaande denkbeelden te dwingen.

     Wetenschappers merken tijdens hun ‘wijs op (professionele) reis’ dat niet alle verschijnselen van onze complexe wereld goed verklaard kunnen worden. Het hoe van bewustzijn, leefstijlveranderingen, klimaatontwikkelingen en de dynamiek in de moderne natuurkunde blijft moeilijk te doorgronden. De grenzen van de wetenschap worden ook zichtbaar wanneer het gaat om het verklaren van het waarom achter bepaalde verschijnselen. Dankzij de ideeën van denkers uit de Verlichting, zoals Descartes en Newton, zijn we ver gekomen, maar we hebben nieuwe onderzoeksmethoden nodig. We zijn overgeleverd aan ons beperkte vermogen om te zien en te begrijpen. De wereld blijkt nog veel complexer te zijn dan we al dachten, en we staan pas aan het begin van de zoektocht naar de waarheid. (Sarah Durston, NRC-podcast, 29-4-2021).

     Kinderen in rolstoelen moeten hun hele leven lang ‘wijs op reis’, zonder dat ze vooraf worden getraind in het gebruik van hun hulpmiddel. Onze dochter is onlangs gepromoveerd als wetenschappelijk onderzoeker op een studie naar een slimme vaardigheidstraining voor kinderen in een rolstoel. Dankzij deze training kunnen ze met meer zelfvertrouwen op pad en zich ontwikkelen tot een perfecte eenheid met hun hulpmiddel, waardoor ze boven hun beperking kunnen uitstijgen. Grote bedrijven zien het potentieel dat mensen met een beperking in onze inclusieve samenleving dezelfde dingen kunnen doen als valide sporters (AD, 13-09-2021). Zoals rolstoeltennisster Diede de Groot, die met haar Golden Grand Slam ‘hip en happening’ is in New York, zelfs binnen de valide wereld van de New York Fashion Week.

     Onze dochter heeft met haar promotie haar wetenschappelijke reis prachtig afgerond met een praktisch toepasbaar onderzoek, een vorm van wijsheid waar wij als ouders heel trots op zijn.

 

(M. Sol, Wheelchair Mobility Skills in Youth Using a Manual Wheelchair. From Test to Training, juli 2021).

 

HUIDHONGER

Ook zo’n verlangen om in deze koude Europese wintertijd op een eiland met prachtige stranden te genieten van je gebruinde huid en die van anderen? De uitspraak ‘Wat je van ver haalt, is lekkerder en beter’ gebruikte ik precies een jaar geleden in mijn column over Nieuw-Zeeland. ‘The proof of the pudding is in the eating’. Deze keer zijn we echter niet in Auckland op vakantie, maar bijna exact aan de andere kant van de wereld: in onze eigen stad Breda. Gevlucht voor de bouwvakkers in ons huis. Het contrast kan bijna niet groter zijn. In deze coronatijd slapen we in een bijna verlaten hotel met een gesloten restaurant en de ‘luxe’ van een take-away ontbijt. Met temperaturen ver onder nul staan we, door iedereen verlaten, midden in het hart van de stad. De natuur is hier niet exotisch zoals bij de Kiwi’s, maar de omstandigheden zijn wel extreem. De stad is wit, de straten zijn leeg en de winkels gesloten. We halen ons eten af bij het enige restaurant op de Grote Markt dat geopend is. Vorig jaar stond het hele plein nog vol met carnavalsvierders op een maandag in februari. Nu lijkt het centrum op een onbewoond eiland, zonder enige verbondenheid tussen de bewoners.

     Op mijn iPhone krijg ik een filmpje binnen uit het zomerse Nieuw-Zeeland. Daar hebben ze zich als eilandbewoners volledig en grondig afgesloten van de rest van de wereld. Na een strenge lockdown in augustus is de regering later in het jaar overgestapt op het beheersen van het virus in plaats van eliminatie. De enkele besmettingsgevallen worden opgevangen in speciale hotels. Ondertussen kan iedereen daar genieten van het normale leven: samen op het strand, samen uit eten, samen leven. De natuur in Nieuw-Zeeland is werkelijk exotisch, maar juist dat gewone leven, dat er gewoon mag zijn, is nu waar iedereen elders in de wereld zo naar verlangt. Op dat eiland, geïsoleerd in de immense Grote Oceaan, zoeken mensen op het strand elkaars gezelschap en voldoen ze aan hun behoefte aan lichamelijke verbondenheid, het stillen van hun huidhonger.

     Een andere dochter zit in corona-isolatie op een ander eiland, namelijk in Engeland. Ze zou in vier uur met de trein weer bij ons kunnen zijn, maar alle grenzen zijn dicht. Met de Brexit dachten de Britten slim te zijn door in deze complexe, verweven wereld hun eigen boontjes te kunnen doppen. Het virus laat zien dat je heel wat water om je eiland nodig hebt om je echt te kunnen isoleren van de rest van de wereld. Zo eenvoudig raak je niet verlost van het continent en loop je wel het risico de verbondenheid met je mede-eilandbewoners te verliezen. De schappen in de winkels raken inmiddels leeg, de export naar de EU is met ruim 60% gedaald en bedrijven willen een filiaal openen binnen de EU. Schotland, Noord-Ierland en Wales balen verschrikkelijk. “Het Verenigd Koninkrijk valt eerder uit elkaar dan de EU,” was destijds mijn eerste reactie op Twitter na de uitslag van het Brexit-referendum.

     “Liefde en aandacht, echte aandacht voor elkaar zijn belangrijk”, zei mijn moeder altijd. Gelukkig kunnen we als familie via corona-vrije datalijnen met elkaar verbonden blijven, en zo op onze eigen manier de verbondenheid beleven. Die huidhonger… even knuffelen met de kleinkinderen, van dat verlangen raak ik nooit verlost.