Met kerst verlangen we altijd al meer naar warme gevoelens (‘coming home for Christmas’) dan in andere seizoenen. Dit jaar lijkt de marketingindustrie zich hier nog meer bewust van te zijn. Hun tv-commercials spelen deze maand nog nadrukkelijker in op emoties, met extra aandacht voor evenementen die we samen beleven. Een verschuiving van rationele naar emotionele beïnvloeding, die ons niet alleen in het hoofd raakt, maar ook dieper in ons lijf.
Over de werking van onze hersenen, ons eerste brein, weten we steeds meer. Daardoor verschuift de aandacht nu langzaam naar ons tweede brein: onze buik. Zijn de darmen en andere organen misschien niet belangrijker dan we denken? Oud-chirurg Hans Jeekel begeleidt inmiddels vijf promovendi die de invloed van muziek op herstel van ziektes onderzoeken. Muziek als medicijn, als goedkope vervanger van soms dure medicijnen. Muziek die je kippenvel bezorgt, je buik prikkelt. Door de muziek voelt je onderbuik dat het goed zit; dat zorgt voor minder stress en minder darmklachten, vergelijkbaar met hoe je ratio reageert op het slikken van placebo’s, pillen zonder werkzame stof.
Bij zijn eerste stappen in de grote zaal van De Doelen is het voor iedereen al duidelijk: de nieuwe chef-dirigent van het Rotterdams Philharmonisch Orkest, de 28-jarige (!) Lahav Shani, gaat indruk maken met zijn interpretaties van muziek van Ravel en Brahms. Zonder bladmuziek en bewegend op zijn bok, zweept hij het orkest op tot bijzondere uitvoeringen. De dirigent maakt de muziek. In het televisieprogramma Maestro doet de ene kandidaat het aardig, de andere schittert verrassend voor een beginner. De muziek raakt het onderbuikgevoel van het publiek, dat daardoor al feilloos weet wat de jury gaat zeggen: het was een topprestatie. Onze onderbuik lijkt vaak eerder te voelen wat we met ons verstand pas later kunnen benoemen.
Onze economie, die steeds meer uit diensten bestaat, is veranderd in een beleveniseconomie. ‘Floaten’ is voor mij zo’n nieuwe ervaring. In een grote schelp gevuld met water dat doet denken aan de Dode Zee, drijf ik bijna een uur rond, rustgevend voor zowel mijn eerste als mijn tweede brein. Een moment van ontspanning in een tijd waarin wereldleiders de dominante rol van de ratio ondermijnen. Mensen als Trump gebruiken het kleine beetje onzekerheid dat de waarheid nooit helemaal absoluut is om met alternatieve feiten ons eerste brein te beïnvloeden. Hun succes neemt echter af; het tweede brein van de bevolking prikt daar steeds vaker doorheen. Zelfs kiezers in het oerconservatieve Alabama voelden feilloos aan dat de beschuldigingen van de #MeToo-slachtoffers waarheidsgetrouw waren. Als onderbuikgevoel en ratio dezelfde kant op wijzen, verdwijnt het effect van alternatieve feiten als sneeuw voor de zon. Dat geeft deze donkere dagen voor kerst toch een prettig onderbuikgevoel.
