OVERDAAD SCHAADT

 “Akela wij doen ons best. Wij dip dip dip dip. Wij dop dop dop dop. WOEF!” Bij de scouting leerde je gekke spreuken en je oriëntatie vermogen. Daar heb je vaak geen kompas voor nodig. In Nederland hellen individuele bomen vaak iets over naar het noordoosten en is de schors aan de zuidwestkant groener, omdat de wind en regen vaak uit het zuidwesten komen. Handig bij een dropping; je navigatiesysteem zit in je hoofd.
     Bij het zoeken naar de dichtstbijzijnde betaalautomaat of winkel sla je weleens de verdere weg in. Een mobiele Google maps is dan wel zo handig. Die zit dan ook op mijn nieuwe mobieltje, met nog 40 andere programma’s en 30 instellingen, elk met 15 mogelijkheden en 4 knoppen: zo’n 4000 mogelijkheden in totaal. Na 40 uur prullen heb ik nog niet alles zoals ik het wil. Overdaad schaadt.
     Veel Amerikaanse goederen en invloeden komen via Nederland aan land in Europa, niet alleen de uitwassen van de kredietcrisis. We waren nog bespaard gebleven van de shoppingmalls: immense ruimten tot de nok toe gevuld met spullen. De keuze is zo groot dat je niet meer kunt kiezen. In de VS ziet men nu de voordelen van de kleine middenstander, met alleen de spulletjes die de mensen in de buurt waarderen.
     Een jonge snelle Rotterdamse zakenman wil graag een shoppingmall in Tilburg laten herrijzen, een leuke verdienste voor hem. Net als de financiële wereld geeft hij de garantie dat de plaatselijke middenstand en binnensteden blijven floreren. Alsof zo’n garantie ergens op gebaseerd is. Financiële overdaad heeft ook het realisme van financiële jongens geschaad. Als we iets leren van de kapitaalscrisis is het wel dat tegenkrachten nodig zijn om uitspraken en handelen van zakenmensen in een realistisch kader te plaatsen. Net zoals nu de, door de zakenjongens zo verfoeide, zondagsrust noodzakelijk is om de kapitaalmarkt tot rust te brengen. Rust die voorkomt dat ook de snelle jongens op de Amsterdamse Zuidas straks uitroepen: wij dop, dop, dop, doppen! *)

*) Doppen is Vlaams voor het dagelijks verplicht stempelen van werkelozen op het arbeidsbureau.

BEZETTING

De start van het informatietijdperk viel in de jaren zeventig samen met de sluiting van traditionele fabrieken. De arbeiders verzetten zich hiertegen met bedrijfsbezettingen: ze namen de macht over van werkgevers, die hun werkgelegenheid om zeep hielpen. Uiteindelijk kwamen ze toch op straat te staan, maar wel een ervaring rijker. Hun kinderen wilden ze kost wat het kost een zo’n vernedering besparen, die kregen de kans om te studeren op de universiteit, de start van een glanzende carrière, ‘Een slimme meid is immers op haar toekomst voorbereid’. 
     De bladeren vallen, het is herfst, we maken ons op voor guur winterweer, ook economisch gezien. In 1969 werd de Universiteit van Tilburg tijdens de eerste universitaire bezetting in Nederland door studenten omgedoopt tot Karl Marx universiteit. In de jaren daarna werden diverse colleges Marxistische economie gegeven, met ook aandacht voor de econoom Kondratieff (1892-1938). Hij gebruikte de vier jaargetijden als metafoor voor economische cycli van vijftig tot zestig jaar, waarin periodes van pieken en dalen in de economie elkaar afwisselen. Na de Industriële revolutie (1771), stoom (1875), olie (1908) zitten we thans op het keerpunt van de vijfde cyclu: het informatietijdperk (1971). Volgens Kondratieff volgt op de “zomer” de “herfst”, de ineenstorting van de economie. Heeft hij gelijk dan zit achter de huidige kredietcrisis in de virtuele wereld toch de verwachting dat die zeer wel kan overslaan naar de reële wereld. 
     De man die betrokken was bij de eerste bedrijfsbezetting in 1972 is nog steeds trots op de universitaire studie van zijn zoon. Het leverde zoonlief een mooie baan op bij een van de meest innovatieve Nederlandse bedrijven, van de week hoort hij of zijn zoon in de eerste ontslaggolf meegaat. Over nieuwe bezettingen is nog niet gesproken, dat lijkt een kwestie van tijd. Immers de universitaire bezetters van toen zijn slim en op hun toekomst voorbereid.

PODCASTEN

Ze woont alweer een tijd in dezelfde kamer waar haar vader ook zijn laatste levensdagen in het verzorgingstehuis doorbracht. Mooi toch, die kamer kende ze al, het geeft een goed vertrouwd gevoel. Ze is de eerste officiële klant van de OOGbus. Het is meteen raak, maar dat weet ze zelf ook wel. Haar vader is aan staar geopereerd, dat ze nu zelf staar heeft is geen verrassing. Haar ogen gaan achteruit, maar ze wil haar kinderen niet tot last zijn, dus stelde ze een bezoekje aan de oogarts steeds uit. En dan vandaag al die belangstelling voor haar. Morgen staat ze voor het eerst van haar leven in de krant! Een tweede bewoonster wordt gefilmd voor een podcast, dat laat ze graag passeren. Podcasten, Apple’s en internet, zijn voor haar een andere wereld.
     Podcasten neemt in de moderne wereld een grote vlucht, nu de modernste telefoontjes over filmcamera’s beschikken. Even een filmpje maken en doorsturen naar de website, dat allemaal met een apparaatje niet groter dan vier opeengestapelde creditcards. Geen kabeltjes, geen aparte camera’s, geen verzending per TNT, niets van dat al. Kunnen we al die informatie in e-mails, webpagina’s en ook nog glossy bladen wel behappen? Een beeld zegt meer dan duizend woorden, dus gaan we filmen om nog meer informatie in minder tijd te verspreiden. 
     Mensen zijn meer gericht op beeld dan op spraak. Meer dan 80% van de tekst gaat verloren, we zijn extreem geconcentreerd op non-verbale communicatie. Podcasten zal zich dan ook gaan richten op de wijze waarop we de informatie overdragen, hoe we eruitzien. Hoe komen we over, en krijgen we vertrouwen? Galbraith zei het 40 jaar geleden al: als we minder informatie willen ontvangen moeten we elkaar vertrouwen geven. Een vertrouwd gevoel, daar hebben ze in het verzorgingshuis geen podcast voor nodig.

VERTROUWEN

De bankier met de dikke krijtstreep boezemde tot voor kort ontzag in. Zulke pakken zijn nu ‘not done’, veel te protserig in een tijd dat de krant kopt met “ABN AMRO en Fortis genationaliseerd”. Wie zo’n oneliner een tijdje geleden had voorspeld, werd voor gek verklaard. Mensen kunnen gelukkig niet voorspellen. Veiligheid en vertrouwen waren eens de basis van het bankwezen, maar banken gingen zich bezighouden met financiële producten waar ze zelf niets van begrepen. Dat moest wel fout gaan.
     Fout ging het ook toen de kleinkinderen de achterbank huilden, terwijl opa en oma verdwaasd in het bos op zoek waren naar het zwembad. De kids moesten naar zwemles en de ouders zaten in Spanje. Opa en oma was wijsgemaakt dat ze alleen maar op het juiste knopje van de TomTom van vaders auto moesten drukken, dan werden ze vanzelf naar het zwembad geleid. Het adres, de plaats en de naam van de waterbak, dat was hun allemaal niet verteld. En nu stonden ze bij de trimbaan, ver weg van een zwembad. Vertrouwen in een instrument waar ze zelf niets van begrepen, dat moest wel fout gaan.

     Het terugwinnen van vertrouwen is nu het centrale thema voor de rijksoverheden in de diverse landen. Vertrouwen dat niet in organisaties zit, maar in de mensen daarachter. Het eigen gewin, de onverzadigbare hebzucht naar beter en duurder van de laatste jaren, zal plaats moeten maken voor inspiratie en zingeving. De nieuwste KLM-commercial; ‘een reis vol inspiratie’, speelt al in op het onthaasten en de wens van de klant naar kwaliteit van leven, naar tijd, aandacht en comfort. Eerst maar weer eens het leven proberen te begrijpen, dan komt het vertrouwen vanzelf weer terug.