Met een twinkeling in hun ogen staan de oudere acteurs op het toneel tijdens de voorstelling Lust, Liefde, Leeftijd. Sinds de seksuele revolutie van de jaren ’60 communiceren we openhartiger over seksuele gevoelens en behoeften. De twintigers van toen zijn inmiddels flink op leeftijd en lopen nu opnieuw tegen een seksueel taboe aan. Volgens de heersende normen straalt de ideale mens jeugdigheid uit, verbonden met ‘Sex, Love and Rock ’n’ Roll’. Ouderen mogen wel naar een rock ‘n’ rollconcert, maar als ze het pad van de liefde opgaan, heeft hun omgeving – en vooral hun kinderen – daar moeite mee. De oudere acteurs spreken open over hun seksuele verlangens en, nog belangrijker, hun behoefte aan intimiteit. Hoewel ik zelf nog kan genieten van de twinkeling in de ogen van mijn geliefde, lijkt seks en intimiteit op latere leeftijd vaak geen vanzelfsprekende behoefte te zijn. Toch laat de 92-jarige (!) hoofdrolspeler zien dat intimiteit en seksuele verlangens van alle leeftijden zijn. Zelfs na 40 jaar huwelijk blijf ik daarom geloven dat het mogelijk blijft om elkaar nog vele jaren intens lief te hebben.
Na ‘liefde’ en ‘hoop’ staat ‘geloof’ centraal in de derde culturele biënnale van de Heilige Driehoek, te midden van drie kloosters in Oosterhout. De invulling van het thema ‘geloof’ was niet voor iedereen direct duidelijk, terwijl kunst juist kan helpen de wereld beter te begrijpen. De afgelopen eeuwen leefden we in een maatschappij gedomineerd door een op het ego gerichte mentaliteit, “ik denk, dus ik besta”. Het lijkt erop dat we nu transformeren naar een tijdperk waarin we ons meer verdiepen in ons innerlijke zelf. Zie de sterke opkomst van spiritualiteit en contemplatie, vooral onder jongere generaties, waarin we opnieuw leren lezen en luisteren; zorgvuldiger en intenser. We buigen het huidige globaliseringsproces om naar een proces van menselijke verbinding, van nabijheid en echte saamhorigheid tussen culturen en religies. In deze ontwikkeling volgen we Plato, die stelt dat liefde begint met aardse verlangens en zich geleidelijk transformeert naar een verlangen naar spirituele perfectie. Tijdens de biënnale kon je via een tijdelijke doorgang de uitgestrekte, stille kloostertuin betreden; het voelde als het binnengaan van een mysterie, waarin je automatisch beter ging luisteren en kijken. En volgens Tomáš Halík (De namiddag van het christendom, Utrecht 2023) is dat precies wat hij onder geloof verstaat: “de moed om met vertrouwen en hoop de wolk van een mysterie binnen te stappen.”
Het oog kan ons als venster van de ziel nog zoveel meer laten zien dan verliefdheid; we kunnen dieper in onszelf kijken. Daar speelt Google met hun nieuwste AI-product op in. Hun eenvoudige netvliesscan kan de kans op hartaandoeningen vroegtijdig onthullen en zelfs leeftijd, geslacht, rookstatus en bloeddruk bepalen. Daarmee vervangt een enkele oogscan een groot aantal bestaande tests en maakt preventief ingrijpen mogelijk. We kijken via het oog dieper in ons lichaam. Of kunstmatige intelligentie via het oog ook echte verliefdheid kan detecteren, lijkt me onmogelijk. Deze scan laat daarmee ook meteen de kracht van de mens boven AI zien: de mens ziet de twinkeling in het oog die voor de machine voorlopig onzichtbaar blijft.
