Mensen zoeken verbinding met anderen, maar voor velen blijft dit slechts een droom, want vier op de tien Nederlanders voelen zich eenzaam. Verbondenheid met mens en natuur is essentieel in ons leven. Het geeft ons leven zin, biedt de kans om samen herinneringen te delen en bijvoorbeeld trauma’s te verwerken (Bessel van der Kolk, Zomergasten, 2022). Culturele en maatschappelijke ontwikkelingen ervaar je vaak beter samen.
Zo opent het fotofestival BredaPhoto in de Grote Kerk Breda met een levensgrote foto van een Iraanse vrouw met hoofddoek in een bruisende zee — actueler kan bijna niet. Na de brute moord op de 22-jarige Mahsa Amini vanwege het ‘onjuist’ dragen van haar hoofddoek, is de Iraanse bevolking massaal in opstand gekomen voor meer vrijheid.
Op het internationale fotofestival Rencontres d’Arles kon ik dit beeld vergelijken met het werk van eenenzeventig vrouwelijke kunstenaars uit de feministische avant-garde van de jaren zeventig. Deze vrouwen schetsten destijds een nieuw Europees ‘vrouwbeeld’ door foto’s te gebruiken om discriminatie, seksisme, sociale ongelijkheid en patriarchale machtsstructuren aan de kaak te stellen. Terwijl de ayatollahs in Iran de vrijheid van vrouwen strikt beperken, lijken vrouwen in het Westen zich ook steeds meer in een conservatief keurslijf te laten drukken, als je de vrijmoedige foto’s uit de jaren zeventig afzet tegen de huidige tijdgeest.
Aan het einde van zijn leven woonde Vincent van Gogh, onbekend en vaak eenzaam, in Arles. De herinneringen aan hem zijn daar tastbaar en zichtbaar, vooral in de psychiatrische kliniek SaintPaul-de-Mausole, waar onder andere zijn kamer te bezichtigen is, de plek waar hij verbleef na het afsnijden van zijn oor. In die omgeving hangen kopieën van zijn schilderijen, op de plekken waar hij ze schilderde. In één jaar tijd maakte Vincent daar 143 olieverfschilderijen en meer dan 100 tekeningen. In zijn hele leven verkocht hij overigens maar één schilderij. Deze beelden verbinden je met de kunstenaar en met de natuur, iets wat inmiddels talloze bewonderaars wereldwijd voelen.
Het begin van Vincents leven speelde zich af in de regio Breda, toen hij nog te jong was om te tekenen en schilderen. Herinneringen aan die tijd zijn er niet in de vorm van zijn werk, en daardoor is zijn aanwezigheid in Breda minder voelbaar. Toch waren ruim honderd jaar geleden in Breda — waar zijn opa dominee was in de Grote Kerk en zijn moeder een aantal jaren heeft gewoond — waarschijnlijk de meeste werken van Vincent te vinden. Een groot deel van zijn werken lag namelijk eerst op zolder bij zijn moeder en daarna jarenlang bij timmerman Janus Schrauwen, voordat het voor slechts 2,5 gulden werd gekocht door marktkoopman Couvreur. Destijds kon je in een Bredaas café een Van Gogh ‘krijgen’ door een pilsje voor Couvreur te kopen. Het is wrang dat creatieve geesten met vooruitstrevende ideeën en kunst pas na hun leven waardering krijgen.
TGV’s rijden in rechte lijnen, snel en met hoge frequentie door het landschap om mensen en steden met elkaar te verbinden. Italiaanse, Franse en Spaanse spoorwegen breiden komend jaar in rap tempo een HSL-netwerk uit in elkaars landen. Hoe anders gaat dat in Nederland, waar de NS zich op kwaliteitsgronden verzet tegen de toegang van deze buitenlandse spoorbedrijven tot het HSL-netwerk. Tegelijkertijd vermindert de NS eind dit jaar het aantal HSL-ritten tussen Amsterdam en Breda van meer dan 50 naar slechts 8 per dag. Voor een speciale ‘Van Gogh-TGV’ tussen Arles en Breda zullen we moeten wachten op de buitenlandse spoorwegen. Tot die tijd kunnen we er alleen maar over dromen — net zoals Vincent slechts kon dromen van de succesvolle verkoop van zijn werken.
