Psychiater Dirk de Wachter ziet in onze ‘leukigheidscultuur’ een ontkenning van het lijden. We moeten alles zelfstandig kunnen, succesvol en fantastisch zijn op eigen kracht. Een deel van onze zingeving, rituele beleving en het erkennen van lijden zijn we daardoor kwijtgeraakt. Daags na carnaval—mijn jaarlijkse rituele feestperiode vol liters bier—begin ik met de 40 dagen van vasten: geen druppel alcohol, geen koekjes of andere versnaperingen. Vasten voelt niet als een straf. Toevallig zijn dit jaar tijdens de vastenperiode drie bekenden van mij overleden. Het voelde alsof hun lijden, en dat van hun dierbaren, in deze tijd op een natuurlijke manier een plaats kreeg in het leven en in onze verbondenheid met anderen. In de vastentijd, met beperkingen in eten en drinken, komt mijn lichaam tot rust, en lijkt er tegelijkertijd geestelijke ruimte te ontstaan voor andere, meer creatieve ideeën. En met vier verloren kilo’s ontstaat er ook letterlijk extra ruimte in mijn kleding.
Lijden was in mijn jeugd zeldzaam. Dreigen met verbanning naar de kostschool was voor mijn ouders het ultieme middel om mij te straffen wanneer ik me weer eens onuitstaanbaar had gedragen. Me verstoppen in de bosjes rondom het huis hielp niet wanneer die dreiging een paar keer per jaar boven mijn hoofd hing. Als adviseur van de broeders van Saint-Louis bezocht mijn vader de kostschool regelmatig, dus de dreiging was behoorlijk reëel. Gelukkig bleef mijn lijden beperkt tot die dreiging, en hoefde ik niet echt op de schoolbanken en kerkbanken van de kostschool in Oudenbosch te zitten.
De Matthäus-Passion is een lange en vaak ook harde zit in de kerkbanken, maar de moeite waard. De protestantse Bach creëerde met dit muziekstuk in barokstijl een meesterwerk over het lijden en sterven van Jezus. In de week voor Pasen waan ik me, terwijl ik over het grote binnenplein loop aan de voet van de kapel van Saint-Louis, op de set van een Italiaanse film. Een typisch katholieke neo-barokke sfeer, passend bij dit fenomenale muziekstuk. Inmiddels hebben de broeders al jaren geleden het kostschoolgebouw en de kapel verlaten en zijn er comfortabele stoelen geplaatst. Ook dat stukje lijden is zo uit onze samenleving verdwenen.
