Al vroeg in het jaar werden we geconfronteerd met een verwoestende tsunami vanwege een aardbeving in Japan, gevolgd door de kernramp in Fukushima, een krachtig bewijs dat de natuur ook dit jaar weer de mens domineerde. Toch stond het nieuws bol van de berichtgeving over mensen: de Arabische Lente, rellen in Londen, de dood van Osama Bin Laden en Gaddafi. Inspirerende figuren als Steve Jobs kwamen ons te ontvallen en misschien heeft u in uw directe kring ook dierbaren verloren. Begin deze week overleed Václav Havel ,de Tsjechische schrijver en oud-president. Met slechts een paar vrienden richtte hij Charta 77 op, waarmee hij de basis legde voor de vreedzame omwenteling van het communistische bewind naar een vrij Europa. Havel toonde al ruim 30 jaar geleden aan wat het afgelopen jaar, wereldwijd en vooral in de Arabische wereld duidelijk werd: één individu kan meer in gang kan zetten, dan we voor mogelijk hielden.
We leven in een tijd waarin ieder individu met het verzenden van één enkel twitterberichtje een maatschappelijke beweging kan ontketen. Dat is een omslagpunt in de geschiedenis van de mens, mediakracht in de handen van de individuele burger. Het geeft ieder individu de mogelijkheid om een sluimerend breed gedragen gevoelen te verwoorden en die woorden een kracht te geven die de sterkste kanonnen tot zwijgen brengen. De Arabische Lente startte met de wanhoopsactie van één Tunesische man, de jonge fruitverkoper Mohammed Bouazizi die zichzelf in brand stak uit protest tegen zijn uitzichtloze situatie. Wael Ghonim, een Egyptische werknemer van Google, schreef op 26 januari dat internet de politiek zou gaan veranderen in Egypte, en hij kreeg gelijk. De volgende dag werd hij geblinddoekt afgevoerd, maar de lente was die dag in januari al begonnen.
De kracht van deze individuen verschilt van de materialistische voorbeelden uit het verleden. Waar eerder persoonlijk gewin voorop stond en John Hammergen, directeur van een farmaceutisch bedrijf, trots dagelijks 300.000 euro opstrijkt, zetten de hoofdrolspelers van 2011 zich in voor het collectief en een betere wereld. Stap voor stap zijn we ons bewuster van de noodzaak om zorgvuldig om te gaan met onze natuurlijke hulpbronnen en te streven naar een leefbare planeet.
Kunst biedt ons een doorkijkje in deze toekomst. De expositie Future Pass in het Wereldmuseum gaat over een nieuwe internationale kunstbeweging gebaseerd op tradities, de hedendaagse populaire cultuur en de balans tussen yin en yang. Oost en west, Verleden en Toekomst, Yin en Yang, Universeel en Individueel, Virtueel en Reëel lopen door elkaar. Cartoonhelden en verstilde individuen verbeelden de strijd voor een leefbare planeet in een globaliserende samenleving.
Werkeloosheid, lagere pensioenen en een dalend consumentenvertrouwen zijn geen pretje, een groot deel van het nieuws was dit jaar echter vooral gewijd aan de economische crisis. Toch klinkt hier doorheen de roep om een andere levenshouding om tot die leefbare planeet te komen. Volgens trendwatcher Lidewij Edelkoort, leven we sinds 9/11 in een negatieve status quo van chaos en volatiliteit, beweeglijkheid, maar zo verschrikkelijk slecht hebben we het niet. We moeten realistischer worden, niet continue eisen om alles meer en beter te krijgen. We moeten meer leren genieten van de kleine dingen: een verse boterham met zoute boter of een mooie boswandeling. Tel je zegeningen.
Het christelijk geloof herdenkt in deze periode de geboorte van Christus, ook al een voorbeeld van een krachtig individu die massa’s bij elkaar kreeg en krijgt. Probeer als individu stil te staan bij je eigen aandeel in een betere wereld, want 2011 heeft laten zien dat één individu veel in gang kan zetten.
